|
“Fizika va texnologik ta’lim” jurnali | Журнал “Физико-технологического“Fizika va texnologik ta’lim” jurnali | Журнал “Физико-технологического
образование” | “Journal of Physics and Technology Education” 2021, № 4 (Online)
Journal of Physics and Technology Education | https//phys-tech.jspi.uz/
99
va dunyoqarashlar zaminida o’ziga xos yo’nalish va mazmun kashf etdi va ravnaq
topdi. Roman uslubi va gotika barpo etilgan memoriy obidalarda san’atlar
sintezining ajoyib namunalari yaratildi.
XIII-XVI-asrlar Tasviriy san’atida dunyoviy mavzu va qarashlarning
kuchayib borishi tasvirlarda borliqda mavjud shakl va ko’rinishlarning ortishi bilan
belgilanadi. Shu harakat va taraqqiyotda Tasviriy san’atning qonun-qoidalarini
ilmiy asosda o’rganishga qiziqish ortdi. Optika, anatomiya, perspektiva, nur soya
nazariyasiga oid muhim tadqiqotlar qilindi. XVII-XIX-asrlarda Tasviriy san’at
uslub jihatidan rang barang, milliy mahalliy maktablar rivoji bilan san’at
olamining kengayishi boshlandi. Bu davrda, ayniqsa, monumental san’at o’zining
haqiqiy gullash davrini boshidan kechirdi; rassomlar, me’morlar, haykaltaroshlar,
hunarmandlar san’atlar sintezining ajoyib namunalarini yaratdilar. Bu yutuqlarda
rassom va haykaltaroshlarning oʻrni aloxida. Tasviriy san’at tur va janrlari
ko’paydi, realistik yo’nalishdagi janrlar (portret, manzara, natyumort, maishiy janr)
yetakchi o’ringa chiqa boshladi. Uyg’onish davri Tasviriy san’atiga xos bo’lgan
vazminlik, chiziq, rang, faktura mutanosibligi o’rnini jo’shqin shakl va ranglar
o’yini egallab bezakdorlik xususiyatlarining ortishi kabilar kuzatiladi. XVII-asrdan
Tasviriy san’atda klassitsizm yo’nalishi hukm surgani holda borliqni o’ziga
o’xshash shakllarda aks ettiruvchi asarlar yaratilishi ortib bordi. Akademik ta’lim
tizimining yo’lga qo’yilishi professional san’at maktablarining taraqqiyotini
ta’minladi. Mumtoz (klassik) realistik (akademik) san’at uslublaridan chekinish,
noan’anaviy uslublar izlashga intilish boshlandi. Bu hol impressionizm,
postimpressionizm va boshqa uslublarning shakllanishi va rivojlanishida o’z
ifodasini topdi.
Sanʼatlar sintezi - bir badiiy asar yoki yaxlit ansamblni yaratishda turli
sanʼatlar va sanʼat asarlarining oʻzaro uzviy bogʻlanishi; insonning moddiy va
maʼnaviy muhitini estetik jihatdan tuzishga xizmat qiladi. Sanʼatlar sintezi
tushunchasi sifat jihatdan yangi badiiylik yaratishni nazarda tutadi. San’at sintezida
har biri oʻzining cheklangan ifoda va tasviriy imkoniyatiga ega boʻlgan sanʼatlar
birlashuvi natijasida ifodasi beqiyos yangi badiiy asar yuzaga keladi. Badiiy asar
gʻoyasi, obraz va kompozitsion butunligi, makon va zamonni yaratishdagi umumiy
ishtiroki, koʻlami, ritmidagi monandlik sanʼatda ularni idrok etishni kuchaytirib,
sifat oʻzgarishlarini yuzaga keltiradi; badiiy gʻoyalar rivojiga koʻp planlilik,
serqirralik baxsh etib, insonga har taraflama toʻla hissiy taʼsir koʻrsatadi. Teatr,
kino va unga yaqin fazoviy sanʼatlar tabiatan mujassamlashtiruvchi boʻlib, bular
dramaturg (senariychi), aktyor, rejissyor, rassom, kinoda, shuningdek, operator
ijodini birlashtiradi; musiqali teatrda dramatik sanʼat, vokal va cholgʻu asboblari
|
| |
