|
«O’z DEU avto» kushma korxonasining eksport strategiyasi
|
| bet | 11/17 | | Sana | 05.01.2024 | | Hajmi | 168,68 Kb. | | #130469 |
Bog'liq Kitob 2972 uzsmart.uz «O’z DEU avto» kushma korxonasining eksport strategiyasi.
Ushbu paragrafda «O’z DEU avto» kushma korxonasining avtomobillarini eksport kilish strategiyasini taxlil kilamiz. «Uz DEU avto» loyixasida kursatilishicha Asakadagi korxona uzining loyixaviy kuvvatiga yetganda maxsulotining 1/3 kismi O’zbekistonning ichki bozoriga, kolgan kismi esa xorijga – Markaziy Osiyo davlatlariga, Rossiyaga, Belarusiyaga, Eronga, Afganistonga, Pokistonga va boshka davlatlarga eksport kilinishi kerak. Xususan, shu maksadda KK «Uz DEU avto» Rossiyada uz dillerlik tarmogini rivojlantirmokchi buldi. Bu masalada «DEU» korporasiyasining raxbariyati O’zbekistonda ishlab chikarilgan koreys avtomobillari Rossiyaning shunday klassli avtomobillaridan arzon va yukori sifatli bulishini nazarda tutgan edilar.
Shu maqsadda Moskva va Minskda kushma korxonaning vaklolatxonalari ochildi. Savdo va xizmat kursatish shu’ba korxonalari Sankt-Peterburg, Novosibirsk, Cherenoves, Tyumen, Kazan, Bishkek va Chimkent shaxarlarida faoliyat kursata boshladi. O’zbekistonda avtomobilsozlikni rivojlantirishning
xamma sharoitlari yaratildi. Masalan, maxalliy maxsulotni import kilinayotgan avtotexnika rakobatidan ximoya kilish uchun O’zbekiston xukumati bir kator proteksionistik xususiyatga ega choralar kurdi: 1996 yil 1-oktyabrida respublikaga kiritilayotgan avtomobillarga aksiz soligi joriy etildi, chet elda sotib olingan avtomashina uchun bojxona poshlina tulovining mikdori 100 % gacha oshirildi. Bulardan tashkari 1997 yilning birinchi choragida respublikada avtotransport vositalarini sertifikasiyalashning uz tizimi joriy etildi. Shu bilan birga uz maxsulotlarini eksporti uchun chet el valyutasini oladigan korxonalar uchun kushimcha imtiyozlar berildi. Xususan, muxtor banklar kafolati bulgan takdirda ularga uz maxsulotlarini oldindan tulov va ochik akkreditivsiz eksport kilish xukuki berildi.
Prezident Islom Karimovning «Tovar, faoliyat va xizmat kursatishning eksportini ragbatlantirishning kushimcha chora-tadbirlari» xakidagi 1997 yildagi Farmoni bilan MDX mamlakatlariga uz maxsulotlarini eksport kiluvchi korxonalar 1998 yilning 1 yanvaridan aksiz va narxga kushilgan soliklardan ozod kilindilar. Shunday kilib, O’zbekiston xukumati tomonidan fakatgina avtomobil ishlab chikarishni emas, balki yirik sanoat korxonalarini chet el bozoriga chikishni xam ragbatlantiruvchi kator chora-tadbirlar ishlab chikilib, kabul kilindi. «Uz DEU avto» zavodida avtomobil ishlab chikarish xajmi kupaygani sari ishlab chikarilgan maxsulotga sotuvdan keyingi xizmat kursatish dolzarb masalaga aylandi. Bu masalaning yechimi O’zbekistonda osongina topildi – yangi tarmok barpo etmasdan, bunga esa katta mablag zarur edi, balki 350 dan ortik texnik xizmat kursatish stansiyasi mavjud bulgan respublikadagi «eng yirik» «Uzbek-Lada» avtoxizmat tarmogini «Uz DEU avto» KK ishlab chikarayotgan avtomobillariga xizmat kursatishga yunaltirildi.
Respublika raxbariyatining fikricha avtomobilsozlik – O’zbekiston uchun sanoatning yangi soxasi bulibgina kolmay uziga xos tramplindir, undan sakrab fakat sanoat va boshka soxalarni sifat jixatdan o’zgartirib kolmay, balki mamlakatning iktisodini umuman ko’tarish mumkin bo’ladi. O’zbekistonni fakat avtomobil ishlab chikaruvchiga emas, balki avtomobilsozlik sanoati maxsulotini
yirik eksportchisiga aylantirish va shu bilan Markaziy Osiyoning boshka davlatlari orasidagi O’zbekistonning axamiyati va obrusini keskin kutarish darkor. Prezidentimiz I. Karimov Asaka zavodining ochilish marosimida so’zga chiqib, uning barpo etilishi respublikaga yangi ishlab chikarish va infrastrukturalar yaratishda dadil kadam kuyishga imkon beradi, muxim struktura o’zgarishlarni ta’minlaydi, xom ashyoni eksportiga yunaltirilgan iksodiyotdan zamonaviy, jaxon bozorlarida rakobatbardosh maxsulotlar ishlab chikaruvchi iktisodiyotga o’tishni ta’minlaydi. Shu bilan birga mukammal taxlil shuni kursatadiki zavod ishlab chikarayotgan avtomobillari rakobatbardosh maxsulot ta’rifi talablarini tulaligicha kanoatlantira olmaydi. Gap shundaki, zavodning besh modelidan fakat bittasi – Neksiya avtomobiliga katta e’tibor beriladi, kolgan ikki modeliga chet el bozorlarida juda kichik mikdorda talab mavjud. (2004 yil xolatiga kura zavod maxsuloti eksportining 70% ini «Neksiya», «Tiko»-0,3%, «Damas»-0,9%
«Matiz»-28,8% tashkil kiladi). «O’z DEU avto» KK ning faoliyati uchun respublikada kulay sharoitlar yaratilgan va uning maxsulotining baxosi Rossiya mezoni buyicha uncha kimmat emasligiga karamasdan, o’z maxsuloti eksportini diversifikasiyalash borasida keng kamrovli ishlar qilmoqda.1
1996 yilning oxirida keng targib kilingan tadbir – avtopoyga uyushtirildi. Unda Asaka avtozavodida ishlab chikarilayotgan uch rusumli avtomashinalar katnashdi. Avtokarvon 16 kun ichida Markaziy Osiyo davlatlarining yirik shaxarlarida bulib, 6 ming km dan ortik yul bosdi. Avtopoyganing borishi joylardagi matbuotda keng yoritilib bordi. Bu tadbir natijasida mintaka axolisi
«Uz DEU avto» KK maxsuloti bilan yakindan tanishish imkoniyatiga ega buldi;
Asakadagi zavodning ishga tushganidan beri Neksiya avtomobili O’zbekistonda utkazilayotgan kupgina sport musobakalarining bosh sovrindori bulib kelmokda;
1998 yildan beri Rossiya televideniyasida «Uz DEU avto» maxsulotini reklama kilish aktiv kompaniyasi olib borilmokda;
1 Максудова Г.Г Автомобил ишлаб чикариш тармоги самарадорлиги тахлили ва уни ривожлантириш истикболлари («Уз ДЭУ авто» КК мисолида). Магистрлик диссертация, Тошкент, ТГЭУ, 2005. 48-бет
1998 yilning yozida «Uz DEU avto» KK uz eksport maxsulotlarini narxini urtacha 10 % ga tushirdi.
Yukorida aytilgan sotuv bozorini kengaytirish borasidagi tabdirlardan xulosa kilish mumkin-ki «Uz DEU avto» zavodi uz palsdarmlarini kengaytirmokda. Xuddi shunday maksadni «Uz DEU avto» kompaniyasi uzining Rossiya, Kozogiston va Kirgizistondagi 40ga yakin shu’ba va kushma korxonalari oldiga kuymokda. 1998 yildayok ma’lum buldiki, kompaniya Rossiyada uzining mavkeini tiklab oldi. Shu’ba va kushma korxonalar Rossiyalik xaridorlarning talab va xususiyatlarini, xar bir mintaka bozorini va sovdo-sotik sharoitlarini urganish buyicha katta ishlarni amalga oshirdilar.
Kompaniyaning rejalarida Rossiya bozoriga katta axamiyat berilgan. Shu munosabat bilan shu’ba va kushma korxonalar tarmogi barpo kilinib, ularning faoliyat chegarasi va uzaro xamkorlik shakllari belgilandi. Eng muximi – Asaka zavodi ishlab chikarish dasturining asosini joylardagi talab va extiyoj tashkil etib, ilgari eksportga topshiriklar yukoridan tushirilgan bulsa, xozir bu masalada asta- sekinlik bilan teskari okimdan andoza olinyapti. Boshkacha aytganda ishlab chikarish uchun sotuv emas, balki sotuv uchun ishlab chikarish kerak. «Uz DEU avto» KK kompaniyasining shiori – xaridorga u xoxlaganni sotish, aksincha, u xoxlamaganini majburan sotish emas.
Ikkinchi katta yutugimiz – bu servis xizmat kursatishni rivojlantirish siyosatidagi muxim siljishdir. Agar 1997 yili asosiy e’tibor avtomobillarni sotuvga karatilgan bulsa, bu 1998 yili kompaniya tarafidan shu’ba, kushma korxonalar va dillerlik extiyot kismlar bilan ta’minlash, servis xizmatini kengaytirish va mavjudlarini mustaxkamlashga katta e’tibor berildi. Bu masaladagi shior – xaridor bizning mashinani kayerdan sotib olishdan kat’iy nazar uning avtmobili malakali texnik kursatish va zarur extiyot kismlar bilan ta’minlanishiga ishonishi kerak. Bozorlarda, birinchi urinda Rossiyada DAEWOO kompaniyasining yangi modellari paydo bulishi mumkin degan xavotirlar urinsizdir. Birinchidan, bizdagi modellarga aynan uxshash modellar ularda yuk, masalan Lanos modeli Neksiya dan ancha kichik, Niva esa kattarok bulib, yukori klassga yakin. «Uz DEU avto»
mashinalariga xaridorlar urganishdi, ularni salbiy va ijobiy taraflarini bilishadi. Ikkinchidan, narxlar buyicha bugun Rossiya avtomashinalari bilan bir katordamiz. Bu yogiga xam narxlarning uzgaruvchan siyosatini olib borish niyatimiz bor. «Uz DEU avto» KK uz rivoji va Rossiya bozorlarini egallashda yanada yukori boskichlarga kutarilish imkoniyatiga ega.
|
| |
