2.2.-jadval 1996-2004 yillarda «O’z DEUavto» KK turli avtomobillarini tashki eksport
bozorlarida sotuvi sur’atlari1.
|
1996
|
1998
|
2000
|
2002
|
2004
|
2006
|
2008
|
2009
|
2011
|
Damas
|
880
|
2200
|
1250
|
3800
|
2650
|
680
|
400
|
1370
|
2650
|
Tiko
|
2502
|
1900
|
2500
|
1200
|
4110
|
490
|
70
|
60
|
500
|
Neksiya
|
6450
|
10300
|
11750
|
16550
|
10938
|
9823
|
7501
|
13160
|
25077
|
Matiz
|
|
|
|
|
|
6
|
4870
|
3699
|
10267
|
Jami:
|
9832
|
14400
|
15500
|
21550
|
17698
|
9946
|
1241
|
17002
|
35659
|
2.1.-diagramma
"ЎЗДЭУавто" КК турли автомобилларини ташки экспорт
минг,дона
30000
бозорида сотув суръатлари
25000
20000
15000
10000
5000
0
1996 1998 2001 2003 2005 2007 2009 2010 2011
йил
Manba: O’zavtosanoat avtomobilsozlik assosiasiyasi 2011yil ma’lumotlari
1 Узавтосаноат автомобилсозлик ассоциацияси: 2005йил маълумотлари.
«O’z DEU avto» KK ishlab chikargan avtomobillarga bulgan talabni 2010 yilga nisbatan 70% Neksiya modeliga tugri kelib, uning narxi 10-11 ming AKSh dollarni, 0,9% Damas bulib, narxi 6-7 ming AKSh dollar va 0,3% Tiko bulib, narxi 5-6 ming AKSh dollari, 28% Matiz bulib, uning narxi 7-8 ming AKSh dollarni tashkil etadi. Neksiya avtomobiliga talabning bundayligiga sabab – «Opel Kadeltte» modeli asosida barpo etilgan bu modelda Rossiya bozori talablari atroflicha xisobga olinishi, uning ob-xavo sharoitlariga mosligi narxi va texnik kursatkichlaridir.
2.1-diagrammaning taxlilidan kurinib turibdiki, 1998-1999 yillari «O’z DEU avto» KK avtomobillarining ekportga sotuvi ancha kupaygan, 2007-2009 yillari birmuncha pasayish kuzatilmokda. 2011 yilga kelib esa eksport sotuvi yukori darajaga yetgan. «O’z DEU avto» loyixasida korxona loyixaviy kuvvatga chikganda maxsulotning 1/3 kismi ichki bozorga, kolgani chet elga Rossiya Federasiyasi, Markaziy Osiyo, Belarusiya, Afgonistonga yuborilishi rejalashtirilgan. Asosiy umid Rossiyaning amalda cheksiz imkoniyatli bozoriga boglangan, chunki O’zbekiston iksodiyot vazirligi ma’lumotlariga karaganda u bozorda uzbek avtomobillarining 80% gachasi sotilishi kerak.
2.2.-diagramma
Ташки экспорт бозорларида "Уз ДЭУ авто" КК автомобилларининг сотилиш суръатлари
40000
35000
30000
25000
20000
15000
10000
5000
0
1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2011
йил
Manba; O’zavtosanoat avtomobilsozlik assosiasiyasi 2011 yil ma’lumotlari.
2.2.-jadval Rossiya bozorlarida eksport kiluvchi avtomobillarni narxiga boglik talabning
mikdori1
Narxlar toifasi ming dollarda
|
Sektorning 1999 yilgi tarkibi
|
1999
kismi %
|
2011
kismi%
.
|
6 gacha
|
-Rossiya va Ukrainaning yangi avtomobillari
-Eski reeksport kilingan va chet el
mashinalari
|
47
|
24
|
6 dan 10gacha
|
-Yangi Rossiya mashinalari
-chet elning eski chapdan boshkariluvchi mashinalari
-Reeksport mashinalar
|
33
|
45
|
10 dan 15 gacha
|
-Rossiyada yigilgan chet el eksport mashinalar
-eski chet el mashinalari
|
10
|
23
|
15dan 25 gacha
|
-Rossiyada yigilgan chet el avtomobillari
-yangi va eski chet el mashinalari
|
8
|
8
|
25dan yukori
|
-yangi chet el mashinalari
|
2
|
|
2 jadvalni taxlil qilib, aytish mumkin-ki Rossiya bozorlarida eksport kiluvchi avtomobillarni 6 mingacha bulgan narxiga talab 1999 yilga nisbatan 2003 yilda 47 foizdan 24 foizga tushgan, 6 mingdan 10 mingacha bulgan talab
aksincha 1999 yilga nisbatan 33% dan 45% ga oshgan. Xudi shu usishni 10
mingdan 15 mingacha bulgan talabda kuzatish mumkin. 1999 yilda 10% dan 2003 yilga kelib 23% oshgani ma’lum. 15 mingdan 25 mingacha bulgan avtomobillarga talab uzgarmagan.
1 Экономические обозрение/ журнал №5(26) 2003.
Kuyida keltirilgan 3 jadval va 3,4,5 diagrammalardagi ma’lumotlarning taxlili shuni kursatatdiki, O’zbekiston avtomobil sanoatining eksport potensialini rivojlantirish Davlat dasturi sotuv bozorlarini kengaytirib, mamlakatga mablag tushumini kupaytirishga yunaltirilgan. Jadvallardan kurish mumkin-ki, «Uz DEU avto» KK maxsulotlariga yetarli darajada katta talab bulishiga karamay, sotilmay kolgan avtomobillar koldigi xosil bulgan, bu esa zavodning xarajatlarini sustlik bilan koplashga olib keladi. «Uzavtosanoat»ning marketing markazi bosh direktori Xamid Aziz Koriyevning aytishicha «Uz DEU avto» KK ombor uchun ishlamokchi emas, balki kancha sota olsa shuncha avtomobil ishlab chikarmokchi. Bu tugri lekin amalda mavjud xolatga nisbatan xulosa kilish kerak. Chunki yillar davomida respublika tashkarisida sotilayotgan avtomobillarni soni oshib, ichki bozorda esa kamayib bormokda.
|
