7
Matndagi gaplar
yakunini aniqlab, mos tinish belgilarini qo‘ying. Bo‘sh o‘rinlarga zarur
til birliklarini qo‘yib, matnni ko‘chiring.
Smartfon, planshet va noutbuklar hayotimiz___(-ni/-ning) ajralmas qismi___(-da/-ga)
aylanib ulgurdi ular ____ (uchun/bilan) odamlar hayoti__(-dan/-ga) ijtimoiy tarmoqlar
tushunchasi ___ (ham/hatto) kirib keldi bugungi kun odamlari____(-ni/-ning) ish faoliyati
____ (bilan/ham) shaxsiy hayotlari _____ (ham/kabi) ijtimoiy tarmoqlar _____ (hamda/bilan)
bevosita bog‘liq olimlar zamonaviy gadjetlar _____ (yoki/hamda) ijtimoiy tarmoqlar____
(-ning/-ni) inson ruhiy salomatligiga taʼsirini o‘rganish ______ (haqida/uchun)
qiziqarli
tadqiqotlar o‘tkazishgan.
Matnni o‘qing va savollarga javob bering.
Ba’zan “Tilning suyagi yo‘q deb, gapiraverasanmi?” degan tanbehni eshitamiz. Tilda har
gapni gapirishga to‘siq bo‘luvchi suyak yo‘q ekan, qo‘lda-chi? Qo‘llarimizda suyak bormi?
Bugun biz shu qo‘llar orqali istagan mulohazamizni yozishga kirishdik. Nega dildagini
yozuvga ko‘chirish ishini suyaklar nazorat qilolmayapti? Suyak bir o‘xshatish xolos,
aslida
har bir harakatimiz miya – aql, shu qatorda yurak – qalb orqali boshqariladi. Ammo nechun
aqlimiz va qalbimiz har gapni bitishga izn berdi?..
… Har kim o‘z fikrini ifoda etish huquqiga ega. Deylik, kimdir internetdagi sahifasiga
hayotiy qarashlarini, o‘y-maqsadlarini yozib qo‘ydi. Matn ostiga internet foydalanuvchilaridan
biri o‘z mulohazasini bitadi, keyingisi unga
qarshi chiqadi, fikr egasiga ham darrov javob
qaytariladi, qarabsizki, dahanaki jang!
… Bir-birini hayotda ko‘rmagan,
yuzma-yuz muloqot qilmagan, ko‘cha-ko‘yda ko‘rib qolgan
taqdirda ham, tanimay o‘tib ketuvchi kishilar monitor qarshisida bir-biri bilan qirpichoq
bo‘ladi. Lekin bularning bari reallikda sodir bo‘lmagani sabab tomonlar o‘zini ayblamaydi,
ongli ravishda urush chiqarib, haqoratli so‘zlar ishlatganidan vijdoni qiynalmaydi.
… Guruh yoki sahifalarda bahs boshlansa, har
kim sherigini mot qilish, tortishuvda
g‘olib bo‘lishga chiranib, lug‘atidagi eng ta’sirchan so‘zlarni ishlatadi. Fakt keltiradi, misol
aytadi, bular ish bermasa, haqorat qiladi. Tushunmaydiki, munozarada
ustun kelgan inson
emas, balki befoyda tortishuvga kirishmagan odam g‘olibdir.
@edurtm_uz
