|
Optik aloqa asoslari
|
| bet | 24/160 | | Sana | 13.01.2024 | | Hajmi | 1 Mb. | | #136728 |
Bog'liq Optik aloqa asoslari (N.Yusupov, R.Isayev)4
Perpendikulyar
Sinish natijasida bo ‘Igan nur
n.
a)
b) d)
2.11-rasm. Bir necha tushish burchaklari uchun nurning tarqalish yo‘li,
n(>n2, bunda m va л2
ikki xilli muhitlarning sindirish ko‘rsatkichlari
2.12-rasm. Optik tolada to‘liq ichki qaytish jarayoni
Ideal holda yorug‘likning sochilishi va nolinchi dispersiya bo‘l- maganda nur (1) o‘zakbo‘ylab istalgan masofaga tarqalishi mumkin [1]. Nur (1) yo‘naluvchi nur (moda) deyiladi.
Nur (2) в kr burchak ostida tushib sinadi va o‘zak-qobiq chegarasi bo‘ylab tarqaladi.
0<0kr ostida tushgan nur (3) sinadi va qobiq chegarasiga tushib, qobiq bo‘ylab tarqalishida so‘nadi yoki qobiqdan tashqariga chiqib ketadi. Ular nurlanuvchi nurlar deyiladi.
Sonli apertura
Optik tolaga bir emas, bir necha yorug‘lik nurlarining yig‘masi kirish konusini hosil qilib tushadi va faqat kritik burchakdan katta burchak ostida tushgan nurlargina ОТ o‘zagi bo‘ylab tarqaladi.
57
www.ziyouz.com kutubxonasi
Nurlarni tola o'zagiga maksimal tushish konusining yarim burchagi apretura burchagi — 0, kirish konusi 20 esa sonli apretura deyiladi (2.13-rasm).
Sonli apertura NA bilan belgilanadi (inglizchadan Numerical Aperture) va o‘zak, qobiq sindirish ko‘rsatkichlari orqali quyidagi munosabatdan aniqlanadi:
NA0 = sin 0a = yjtnf -n*) =
yoki
NA} =ky/(rf-nl)
(2.3)
0o apertura
burchagi
rasm. Optik tolaning apretura burchagi
(2.3)da adabiyotlarda uchrashi mumkin bo‘lgan, sonli aperturani hisoblashning ikki formulasi keltirilgan. Ular sonli aperturaga yaqin qiymatlarini beradi. Birinchi formula nazariy, ikkinchisi esa amaliy hisoblashlar uchun ishlatiladi. Bu yerda 0‘lchash usullariga bog‘liq holda £=0,98 yoki £=0,94 (EIA-455-29 yoki EIA-455-44 standartlari bo‘yicha mos ravishda). Yuqoridagi 2.9-rasm uchun berilgan n ,=1,48, n=l,46 qiymatlar uchun, (2.3) formula bo'yicha sonli apretura qiymatlari: 0,242487 (nazariy) va 0,237637 (£=0,98) va 0,227938 (£=0,94) (amaliy) [1].
Sindirish ko‘rsatkichlarining nisbiy farqi An quyidagiga teng:
nt ~n2 _ "1 ~
2n,
58
www.ziyouz.com kutubxonasi
0 < 0a burchak ostida, ya’ni apretura burchagi doirasida tushgan nurlar (2.13-rasmdagi nur 1 mos keladi) to'liq ichki qaytib, optik tola o‘zagi bo‘ylab uzatiladi. 0 >0a apertura burchagi doirasidan katta burchak ostida tushgan nurlar sinib, o‘zakdan qobiqqa o‘tadi. Bu nurlar qobiq bo‘ylab tarqalib, asta-sekin so‘na boshlaydi yoki qobiqdan chiqib ketadi (2.13-rasmdagi mos ravishda nur 2 va 2’).
Apertura doirasiga mos keluvchi nurlar yo'naluvchi (nur 1), aperturadan tashqaridagi nurlar nurlanuvchi (nur 2 va 21) nurlar deyiladi. Aperturadan tashqaridagi qobiq bo‘ylab tarqaladigan nurlar qobiq bo‘ylab uzatiluvchi nurlar deyiladi [1].
jadvalda eng ko‘p tarqalgan optik tolalar parametrlarining tipik qiymatiari keltirilgan [15].
2.2-jadval
OT tun (kvars shishasi)
|
|
|
| |
