70
8 - Mavzu
:
Naqd pul aylanmasi va uning xususiyatlari
Reja:
1. Naqd pullar aylanishi.
2. Pul massasi agregatlari.
3.Mamlakatimizda naqd pullar aylanishining o’ziga xos xususiyatlari.
Shunday qilib, muomala uchun zarur bo’lgan pul miqdoriga ishlab chiqarish
rivoji va shart-sharoitlariga bog’liq bo’lgan turli xil omillar ta’sir ko’rsatadi.
Muomala uchun zarur bo’lgan pul miqdoriga ta’sir ko’rsatuvchi asosiy omil - bu
tovarlar va xizmatlar bahosi hisoblanadi. Pul miqdori tovarlar va xizmatlar
bahosiga to’g’ri proporsional, ya’ni tovarlar va xizmatlar bahosining oshishi
muomalaga ko’p pul chiqarishni talab qiladi. Pul miqdoriga ta’sir qiluvchi
ikkinchi omil - bu pulning aylanish tezligi hisoblanadi. Bu omil pul miqdoriga
teskari ta’sir ko’rsatadi. Odatda, pul qanchalik tez aylansa, muomala uchun
zarur bo’lgan pul miqdori shuncha kam talab qilinadi va aksincha.
Muomila uchun zurur bo’lgan pul miqdorini aniqlashda kassa aylanmasi
xomcho’ti hamda aholi daromadlari va xarajatlari balansidan ham keng
foydalaniladi.Muomala uchun zarur bo’lgan pul miqdorini kamaytirish uchun
quyidagi choralarni amalga oshirish muhimdir. Bular:
-Iste’mol kreditni rivojlantirish; kreditga qanchalik ko’p tovar sotilsa,
shuncha kam miqdorda pul muomalada kerak bo’ladi;
-
naqd pulsiz hisob - kitoblarning rivojlanishi;
-
pullarning muomala tezligini oshirishga erishish va boshqalar.
Har bir jamiyat pul muomalasi qonuni talablarini hisobga olgan holda ish
yuritishi zarur. Chunki pul muomalasi qonunining buzilishi pul barqarorligiga
putur etkazadi. Bu holda muomalaga chiqarilgan pul miqdori muomaladagi
tovarlar bahosidan oshib ketishi, ya’ni inflyatsiya bo’lishiga yoki pul
tanqisligiga (yetishmovchiligiga) olib kelishi mumkin.
Xulosa qilib aytganda, pul muomalasini ushlab turish shart-sharoitlari va
qonuniyatlari ikki omilning o’zaro ta’siri bilan, ya’ni xo’jalikning pulga bo’lgan
ehtiyoji va amalda pullarning muomalaga borib tushishi bilan belgilanadi.
Amaliyotda ko’proq uchraydigan xol bu aylanmada xo’jalikka kerak
bo’lganidan ko’proq pulning bo’lishidir. Bu, albatta, pulning qadrsizlanishiga -
pul birligi xarid qobiliyatining tushishiga olib keladi.
