|
O‘qituvchi: __________________________
www.sadikov.uz @sadikov_uz
Sana: __________________ Sinf: 9
Mavzu: Milliy armiyamiz. 1-dars.
Darsning maqsadi:
1.O‘zbek tilida hol va uning ifodalanishi haqida ma’lumot berish,ularni nutqda qo‘llash ko‘nikmalarini hosil qilish.
2.O‘quvchilarni vatanparvarlik ruhida tarbiyalash. Kasbga yo‘naltirish.
3.O‘quvchilar og‘zaki va yozma nutqini,oz fikrini turli nutqiy vaziyatlarda erkin ifodalash malakasini rivojlantirish.
Dars metodlari: hamkorlik metodi,BBB usuli,aqliy hujum.
Dars turi: yangi bilim beruvchi.
Tayanch kompetensiya: Shakllantiruvchi kompetensiya; kommunikativ kompetensiyasi. Milliy va umummadaniy kompetensiya. Ijtimoiy faol fuqarolik kompetensiyasi.
Fanga oid kompetensiya: Nutqiy va lingvistik (tinglab tushunish, gapirish, o‘qish, yozish)
Darsning jihozlanish vositalari: ”O‘zbek tili” darsligi,tarqatma materiallar, rasmlar.
Darsning borishi: A)Tashkiliy qism.O‘quvchilar og‘zaki va yozma nutqini o‘zbek tiliga qaratish uchun turli usullardan foydalanamiz.
B)O‘tilganlarni mustahkamlash.
Uy vazifasi va Grammatik mavzu so‘rab baholanadi.
S)Yangi mavzu:
Bilib oling!
Kesimga bog‘lanib, ish-harakatning qay holda yuzaga kelishi, o‘rni va payti, sabab yoki maqsadi, miqdori kabi belgilarni ifodalovchi ikkinchi darajali bo‘lak hol deyiladi. Hol ravish, ravishdosh,sifat,sifatdosh,son, olmosh,o‘rin-payt kelishigi qo‘shimchasini olgan otlar bilan ifodalanadi. Masalan: u sekin ishladi. Bir qaradi-yu, ikkinchi qaramay qo‘ydi. Samarqandga bordik. Samarqand - Samarqand viloyatidagi shahar. Viloyatning maʼmuriy, iqtisodiy va madaniy markazi (1938 yildan). 1925-30 yillarda Respublika poytaxti. Oʻzbekistonning jan.gʻarbida, Zarafshon vodiysining oʻrta qismida (Dargʻom va Siyob kanallari orasida) joylashgan.
2-topshiriq.
Vatanimiz himoyachilari
Mustaqillikka erishganimizdan so‘ng biz o‘z ,illiy armiyamizga ega bo‘ldik. 14-yanvar Vatan himoyachilari kuni keng nishonlanadi.
Vatanimizni ko‘z qorachig‘imizdek asrash har birimizning burchimizdir. Yurtimizning har bir o‘g‘loni Vatan himoyasi uchun xizmat qilishni orzu qiladi. Ular jonajon yurtimizning muqaddas sarhadlarini, xalqimiz osotishtaligini mardona himoya qiladilar. Shunung uchun har bir bola chiniqqan va mard bo‘lishi kerak.
1-mashq.
Ayriliq, iztirob damlarida inson bitta maqsad bilan yashaydi. Kecha Asqar Dilshod bilan uchrashdi. Tevarakda gala-gala qushlar to‘htovsiz chirqillashardi.o‘zbekiston Qurolli Kuchlari muzeyida yosh avlodni vatanparvarlik ruhida tarbiyalashda keng foydalanilmoqda. Daraxt bir yerda ko‘karadi. Tepalikka chiqishda otlar taqa-taq to‘htab qoldi.
D)Mustahkamlash.
2-mashq.
Bola epchillik bilan turdi, qisqa va lo‘nda javob berdi. Oilada osoishtalik, hayotda farovonlik, dunyoda tinchilik bo‘lsin. Shamol g‘ir-g‘ir esadi. U ariq bo‘yida otirib, kelgusidagi rejalari haqida ko‘p o‘ylaydi. Biz universitetda o‘qigan vaqtimizda ularning yoniga tez-tez borar edik. Bizning oilamiz Toshkentda yashaydi.Yer - Quyosh sistemasidagi Quyoshdan uzoqligi jihatdan uchinchi (Merkuriy, Venera sayyoralaridan keyin) sayyora. U oʻz oʻqi atrofida va aylanaga juda yaqin boʻlgan elliptik orbita boʻyicha Quyosh atrofida aylanib turadi. Qushlar - umurtqali hayvonlar sinfi. Trias davrida yashagan sud-ralib yuruvchilarning psevdozuxlar turkumidan kelib chiqqanligi taxmin qilinadi. Q.ning qazilma qoldiqlari juda kam; dastlabki qazilma qoldiq - arxeopteriksnshk toshdagi izi va suyaklari yura davriga tegishli. Toshkent - Markaziy Osiyoning eng yirik qadimiy shaharlaridan biri - O‘zbekiston Respublikasining poytaxtidir. Oʻrta Osiyoning yirik sanoat-transport chorraxasi va madaniyat markazlaridan biri. Mamlakatning shimoli-sharqiy qismida, Tyanshan togʻlari etaklarida, 440–480 m teppalikda, Chirchiq daryosi vodiysida joylashgan.
F)Baholash
Uyga vazifa. ,,Vatanimizga xizmat qilaman’’ mavzusida matn tuzing.
O‘quv-tarbiyaviy ishlar bo‘yicha direktor o‘rinbosari: _______________________________
Sana: __________________ Sinf: 9
Mavzu: Milliy armiyamiz.2-dars.
Darsning maqsadi: 1.O‘zbek tilida hol va uning ifodalanishi haqida ma’lumot berish,ularni nutqda qo‘llash ko‘nikmalarini hosil qilish.
2.O‘quvchilarni vatanparvarlik ruhida tarbiyalash.Kasbga yo‘naltirish.
3.O‘quvchilar og‘zaki va yozma nutqini,oz fikrini turli nutqiy vaziyatlarda erkin ifodalash malakasini rivojlantirish.
Dars metodlari: hamkorlik metodi,BBB usuli,aqliy hujum.
Dars turi: mustahkomlovchi.
Tayanch kompetensiya: Shakllantiruvchi kompetensiya; kommunikativ kompetensiyasi. Milliy va umummadaniy kompetensiya. Ijtimoiy faol fuqarolik kompetensiyasi.
Fanga oid kompetensiya: Nutqiy va lingvistik (tinglab tushunish, gapirish, o‘qish, yozish)
Darsning jihozlanish vositalari: ”O‘zbek tili” darsligi,tarqatma materiallar, rasmlar.
Darsning borishi: A)Tashkiliy qism.O‘quvchilar og‘zaki va yozma nutqini o‘zbek tiliga qaratish uchun turli usullardan foydalanamiz.
B)O‘tilganlarni mustahkamlash.
Uy vazifasi va Grammatik mavzu so‘rab baholanadi.
S)Yangi mavzu:
1-topshiriq.
O‘zbekistonda nechta viloyat bor
Ularning markazi qaysi shaharlar
O‘zbekiston qaysi davlatlar bilan chegaradosh
Eslab goling!Viloyat - maʼmuriy-hududiy birlik. Oʻrta asrlardan maʼlum. Sharqning ayrim mamlakatlari (Afgʻoniston, Turkiya va boshqa), shuningdek Oʻrta Osiyo xonliklari viloyatlarga boʻlingan. 1924-yil shoʻrolar oʻtkazgan milliy-davlat chegaralanishi arafasida Turkiston ASSR 6 V.
Hol manosida ko‘ra quydagivturlarga bo‘linadi:
O‘rin holi (qayerda, qaerga, gaerdan) : turg‘un oldinda kketyapti.
Payt holi (qachon, qachondanberi, qachongacha): Lola kecha maktabga kelmadi.
Ravish holi (qanday, qay tazda, qanday qilib): Ukam chiroyli yozadi.
Daraja-miqdor holi (qancha, necha marta, nechalab): Yodlash uchun o‘n marta o‘qidim.
Sabab holi (nima sababdan, nima uchun, nega): dugonam betobligi sababli mashg‘ulotga kelmadi.
Maqsad holi (nima maqsadda,qay maqsadda Nima qilgani): Karim kitob olish maqsadida kelgan ekan.
2-topshiriq.
1991-yilning 31—avgust kuni ,, O‘zbekiston Respublikasi davlat mustaqilligining asoslari to‘g‘risidagi O‘zbekiston Respublikasining qonuni qabul qilindi. Ushbu muhim hujjat yosh respublikamizda o‘zining harbiy siyosatini yuritish huquqini berdi.Respublika (lot. respublica, res - ish va publicus - ijtimoiy, umumxalq) - davlat boshqaruvi shakli, unda bar cha davlat hokimiyati organlari saylab qoʻyiladi yoki umummilliy vakolatli muassasalar (parlamentlar) tomonidan shakllantiriladi, fuqarolar esa shaxsiy va siyosiy huquqlarga ega boʻladilar. Siyosat (arab. سياسة (siyasa) - ot tarbiyalash, ot boqish) - davlatni boshqarish sanʼati. Siyosat biror guruh, jamiyatni boshqarish jarayonidir. Ushbu jarayonda tegishli guruh vakillari ham qatnashishadi. Shu kuni elon qilingan ,,O‘zbekiston Respublikasi davlat mustaqilliging asoslari to‘g‘risida’’gi bayonet esa milliy qurolli Kucchlarimizni tashkil etish uchun huquqiy asos bo‘lib xizmat qildi.
1-mashq.
Har kim o‘sgan yerini jonidan ortiq sevadi. Bolalar o‘ynab kelgani ko‘chaga chiqib ketishdi. O‘n marta eshitgandan bir marta ko‘rgan yaxshi. Yaxshi odam yaxshi ishlaydi. Onamdan xat kelmagani uchun xavotirlana bosh ladim. Kishi yaxshi hayot undan ham yaxshiroq bo‘lmashini xohlayveradi. Toshkentga o‘qish, bilim olish niyatida kelganmiz.
D)Mustahkamlash. 3-topshiriq. O‘zbekiston askari.
Qadamingdan o‘t chaqnar,
Liboslaring yarashar,
Ko‘rganlar havas qilar,
O‘zbekiston askari!
Sen o‘z o‘rning sardori,
Himoyangda yosh qari,
Sergak turgin charchama,
O‘zbekiston askari!
F)Baholash
Uyga vazifa. “Harbiylar hayoti” haqida matn tuzish.
O‘quv-tarbiyaviy ishlar bo‘yicha direktor o‘rinbosari: _______________________________
Sana: __________________ Sinf: 9
Mavzu: Barkamollik 1-dars.
Darsning maqsadi: 1.O‘zbek tilidato‘ldiruvchi,uning turlari va ifodalanishi haqida ma’lumot berish,ularni nutqda qo‘llash ko‘nikmalarini hosil qilish.
2.O‘quvchilarda komil inson tushunchasini shakllantirish.O‘quvchilar qobiliyatini o‘stirish.
3.O‘quvchilar og‘zaki va yozma nutqini,oz fikrini turli nutqiy vaziyatlarda erkin ifodalash malakasini rivojlantirish.
Dars metodlari: hamkorlik metodi,BBB usuli,aqliy hujum.
Dars turi: yangi bilim beruvchi.
Tayanch kompetensiya: Shakllantiruvchi kompetensiya; kommunikativ kompetensiyasi. Milliy va umummadaniy kompetensiya. Ijtimoiy faol fuqarolik kompetensiyasi.
Fanga oid kompetensiya: Nutqiy va lingvistik (tinglab tushunish, gapirish, o‘qish, yozish)
Darsning jihozlanish vositalari: ”O‘zbek tili” darsligi,tarqatma materiallar, rasmlar, “O‘zbek xalq maqollari” kitobi.
Darsning borishi: A)Tashkiliy qism.O‘quvchilar og‘zaki va yozma nutqini o‘zbek tiliga qaratish uchun turli usullardan foydalanamiz.
B)O‘tilganlarni mustahkamlash.
Uy vazifasi va grammatik mavzu so‘rab baholanadi.
S)Yangi mavzu:
Bilib oling!
Gapning biror bo‘lagini to‘ldirib kelgan ikkinchi darajali bo‘lak to‘lldiruvchi deyiladi. Masalan: Omon menga qaradi,men unga qaradim.
U vositali va vositasiz to‘ldiruvchiga ajratiladi:
Agar to‘ldiruvchi tushum kelishigi qo‘shimchasi –ni bilan ifodalansa, vositasiz to‘ldiruvchi deyiladi. Ular kimni, nimani So‘rog‘iga javob bo‘ladi
Kimga, nimaga, kimdan, nimadan, kim uchun,nima uchun, kim haqida, nima haqida, kim bilan, nima bilan Kabi so‘roqlarga javob bo‘ladiganlarni vositali to‘ldiruvchilar deyiladi.
Vositali to‘ldiruvchi uchun, orqali, to‘grisida kabi ko‘makchilarni olgan so‘zlar bilan ifodalanadi. Masalan: Bu kitobni ukam uchun oldim.
1-topshiriq.
Barkamol avlod – kelajak poydevori
Bugun mamlakatimizda olib borilayotgan bunyodkorlik ishlari farzandlarimizning ham jismoniy, ham ma’naviy jihatdan sog‘lom bo‘lib o‘sishi, ularning baxt-saodati, farovon kelajagini ko‘rish, dunyoda hech kimdan kam bo‘lmaydigan avlodni tarbiyalash uchun xizmat qiladi. Yosh avlodning barkamolligi ta’lim sohasini har tomonlama rivojlantirish, yetuk avlodni tarbiyalash maqsadini ko‘zlaydi. Sog‘lom va barkamol avlodni tarbiyalashda oila muhim o‘rin tutadi. Sog‘lom va mustahkam oila davlatimiz va jamiyatimiz e’tiboridadir.
Shu sababli yoshlarni giyohvandlik, axloqsizlik, har xil zararli ta’sirlardan asrash e’tiborimizdan chetda qolmasligi kerak.
1-mashq.
Birni kessang, o‘nni ek.
Yashashni istasang, ishlashni o‘rgan.
Beshga uchni qo‘shsa, sakkiz bo‘ladi.
Bu ko‘ylakni singlimga sovg‘a qildim.
Yaxshidan bog‘ qolar, yomondan dog‘.
Til qilichdan o‘tkir.
Yaxshilik istasang, yaxshilarga qo‘shil.
D)Mustahkamlash. 2-mashq.
Yaxshini maqtasang yarashur, yomonni maqtasang adashur.
Birni birov yengadi, ko‘pni mehnat.
Elga el qo‘shilsa – davlat, elga el kelsa – mehnat.
Tiling bilan dilingni bir tut.
Salimaga kitobni men keltirdim.
Dangasaga ish buyursang, senga aql o‘rgatar.
F)Baholash.
Uyga vazifa. Mavzuga oid kichik matn yaratish.
O‘quv-tarbiyaviy ishlar bo‘yicha direktor o‘rinbosari: _______________________________
Sana: __________________ Sinf: 9
Mavzu: Barkamollik.2-dars.
Darsning maqsadi: 1.O‘zbek tilidato‘ldiruvchi,uning turlari va ifodalanishi haqida ma’lumot berish,ularni nutqda qo‘llash ko‘nikmalarini hosil qilish.
2.O‘quvchilarda komil inson tushunchasini shakllantirish.O‘quvchilar qobiliyatini o‘stirish.
3.O‘quvchilar og‘zaki va yozma nutqini,oz fikrini turli nutqiy vaziyatlarda erkin ifodalash malakasini rivojlantirish.
Dars metodlari: hamkorlik metodi,BBB usuli,aqliy hujum.
Dars turi: mustahkomlovchi.
Tayanch kompetensiya: Shakllantiruvchi kompetensiya; kommunikativ kompetensiyasi. Milliy va umummadaniy kompetensiya. Ijtimoiy faol fuqarolik kompetensiyasi.
Fanga oid kompetensiya: Nutqiy va lingvistik (tinglab tushunish, gapirish, o‘qish, yozish)
Darsning jihozlanish vositalari: ”O‘zbek tili” darsligi,tarqatma materiallar, rasmlar, “O‘zbek xalq maqollari” kitobi.
Darsning borishi: A)Tashkiliy qism.O‘quvchilar og‘zaki va yozma nutqini o‘zbek tiliga qaratish uchun turli usullardan foydalanamiz.
B)O‘tilganlarni mustahkamlash.
Uy vazifasi va grammatik mavzu so‘rab baholanadi.
S)Yangi mavzu:
Bilib oling!
To‘ldiruvchi quyidagi so‘zlar bilan ifodalanadi:
Ot bilan: Dilshod xatni xolasiga berdi.
Otlashgan sifat bilan: Yaxshiga qoraa yuqmas, yomonga el boqmas.
Otlashgan son bilan: Beshni beshga qo‘shsak, o‘n bo‘ladi.
Sifaddosh bilan: Bilmaganndan bilgan yaxshi, to‘g‘riishni qilgan yaxshi.
Harakat nomi bilan: Uning kulib turishlarini sedan chiqara olmayapman.
Taqlid so‘z bilan: Taqir-tuqurinyig‘ishtir.
Modal so‘z bilan: Yog‘ni yo‘q deydi, borni bor deydi.
1-topshiriq.
Iqdidorli va iste’ dodlilar daqdirlanmoqda
Davlatimiz iqdidorli yoshlarni aniqlash, ularning qobiliyatii rivojlantirishga katta e’tibor beryapti. Mamlakatimizda yoshlar hartomonlama qo‘llab-quvvatlanib, ularning orzulari ro‘yobga chiqarilmoqda. Ular uchun yetarli shart-sharoitlar yaratib berilmoqda. Misol uchun, iqtidorli qizlarimizni aniqlash uchun “Zulfiya” hamda iqtidorli yoshlarni aniqlash uchun “Nihol” Davlat mukofotlarining ta’sis etilishi yoshlar uchun katta imkoniyat yaratib beryapti.
1-mashq.
Yana aytdim she’r, azizim ustoz,
Sizni desam tanda jo‘shar hayajon.
Quyoshga yetguncha yozsam-da oz-oz,
Sizga muhabbatim dilda bir jahon.
Yaxshiga yaxshi nom fe’lidan yetar,
Sha’niga barcha el rahmatlar aytar.
Yomon bag‘rini tosh aylasa, yaxshi
Yurak qori toshni eritar.
D)Mustahkamlash. 2-mashq.
Aqlli o‘zini ayblar, aqlsiz – do‘stini. Yaxshiga qora yuqmas, yomonga el boqmas. Onam ularga to‘rttadan non berdilar. Ko‘rganni eshitgan yengibdi. U bizni sayohatga taklif qildi. Uning tepa sochi tikka bo‘lishidan qo‘rqdi. Sen meni gapga chalg‘itma.
F)Baholash.
Uyga vazifa. Mavzu yuzasidan savol va topshiriqlar ustida ishlash.
O‘quv-tarbiyaviy ishlar bo‘yicha direktor o‘rinbosari: _______________________________
Sana: __________________ Sinf: 9
Mavzu: Abu Ali Ibn Sino. 1-dars.
Darsning maqsadi: 1.O‘zbek tilidagapning ajratilgan bo‘laklari, ularda tinish belgilarining ishlatilishi haqida ma’lumot berish,ularni nutqda qo‘llash ko‘nikmalarini hosil qilish.
2.Ajdodlarga munosib avlod ruhida tarbiyalash.
3.O‘quvchilar og‘zaki va yozma nutqini,oz fikrini turli nutqiy vaziyatlarda erkin ifodalash malakasini rivojlantirish.
Dars metodlari: hamkorlik metodi,BBB usuli,aqliy hujum.
Dars turi: yangi bilim beruvchi.
Tayanch kompetensiya: Shakllantiruvchi kompetensiya; kommunikativ kompetensiyasi. Milliy va umummadaniy kompetensiya. Ijtimoiy faol fuqarolik kompetensiyasi.
Fanga oid kompetensiya: Nutqiy va lingvistik (tinglab tushunish, gapirish, o‘qish, yozish)
Darsning jihozlanish vositalari: ”O‘zbek tili” darsligi,tarqatma materiallar, rasmlar, .
Darsning borishi: A)Tashkiliy qism.O‘quvchilar og‘zaki va yozma nutqini o‘zbek tiliga qaratish uchun turli usullardan foydalanamiz.
B)O‘tilganlarni mustahkamlash.
Uy vazifasi va grammatik mavzu so‘rab baholanadi.
S)Yangi mavzu:
Bilib oling!
Gapning ajratilgan bo‘laklari o‘zidan avval kelgan bo‘laklar ma’nosini to‘ldirish, aniqlash, oydinlashtirish uchun xizmat qiladi. Gapda, odatda, aniqlovchi, to‘ldiruvchi, hol ajratiladi.
Ajratilgan to‘ldiruvchi o‘zidan avval kelgan to‘ldiruvchining ma’nosini to‘ldiradi. Masalan: Bu katta anjumanga, bayramga shoir va yozuvchilar ham taklif etildi.
Ajratilgan aniqlovchi o‘zidan avval kelgan aniqlovchining ma’nosini to‘ldiradi. Masalan: U muloyim tabiati, soddaligi, shirin so‘zi bilan hammani o‘ziga qaratdi.
Ajratilgan hol o‘zidan oldin kelgan holning ma’nosini to‘ldiradi. Masalan: Yozda, qovun pishig‘ida, dalaga chiqib ketamiz.
1-mashq.
Ona qizim, kecha-kunduz o‘ylayman seni, mehribonimni. Pastlikka , Xumson tomonga tusha boshladik. Kutubxonada o‘tirgan ikki do‘st – anvar bilan Aziz qizg‘in suhbatlashmoqda. Ustiga ko‘k kastum kiygan, baland bo‘yli bir yigit kirib keldi. Buvam, ya’ni onamning otasi, hozir mashina minib yuribdilar. Men Nigoraga – dugonamga gapiryapman.
1-topshiriq.
Abu Ali ibn Sino
Mashhur ensiklopedist olim va mutaffakkir Ibn Sino 980-yilda Buxoro shahriga yaqin Afshona, hozirgi Isfana qishlog‘ida dunyoga keldi. Oradan ko‘p o‘tmay, Ibn Sinoning otasi Abdulloh oilasi bilan Buxoro shahriga ko‘chib keldi. Bu yerda Ibn Sino o‘sha davrda o‘rganilishi zarur bo‘lgan barcha fanlarni o‘rgandi.
Ibn Sino o‘zidan avval o‘tgan ilm-fan ahli yaratgan ko‘pgina asarlarni mutoala qildi. …
D)Mustahkamlash.
2-mashq.
Bahor kelib, Sirdaryoning adirlariga, qirlariga lola gilamlar to‘shaldi.
Ana shu joyda, taxta ko‘prikning tagida, kichik bir buloq bor.
Hamma narsa yarashadi unga – Shiringa.
Otam bilan shu atrofdan, qishloqning chegarasidan do‘kon qurdik.
U tomonga , qiyalik,archazor yoqqa chiqamiz.
Bir darsda o‘qituvchimiz, Lola Akbarovna
F)Baholash
Uyga vazifa. Abu Ali ibn Sino haqida qo‘shimcha ma’lumot topib keling.
O‘quv-tarbiyaviy ishlar bo‘yicha direktor o‘rinbosari: _______________________________
Sana: __________________ Sinf: 9
Mavzu: Abu Ali Ibn Sino. 2-dars.
Darsning maqsadi: 1.O‘zbek tilidagapning ajratilgan bo‘laklari, ularda tinish belgilarining ishlatilishi haqida ma’lumot berish,ularni nutqda qo‘llash ko‘nikmalarini hosil qilish.
2.Ajdodlarga munosib avlod ruhida tarbiyalash.
3.O‘quvchilar og‘zaki va yozma nutqini,oz fikrini turli nutqiy vaziyatlarda erkin ifodalash malakasini rivojlantirish.
Dars metodlari: hamkorlik metodi,BBB usuli,aqliy hujum.
Dars turi: mustahkomlovchi.
Tayanch kompetensiya: Shakllantiruvchi kompetensiya; kommunikativ kompetensiyasi. Milliy va umummadaniy kompetensiya. Ijtimoiy faol fuqarolik kompetensiyasi.
Fanga oid kompetensiya: Nutqiy va lingvistik (tinglab tushunish, gapirish, o‘qish, yozish)
Darsning jihozlanish vositalari: ”O‘zbek tili” darsligi,tarqatma materiallar, rasmlar, .
Darsning borishi: A)Tashkiliy qism.O‘quvchilar og‘zaki va yozma nutqini o‘zbek tiliga qaratish uchun turli usullardan foydalanamiz.
B)O‘tilganlarni mustahkamlash.
Uy vazifasi va grammatik mavzu so‘rab baholanadi.
S)Yangi mavzu:
Bilib oling!
Gapning ajratilgan bo‘laklari o‘zidan avval kelgan bo‘laklar ma’nosini to‘ldirish, aniqlash, oydinlashtirish uchun xizmat qiladi. Gapda, odatda, aniqlovchi, to‘ldiruvchi va hol ajratiladi.
Gapning ajratilgan bo‘laklari , ko‘pincha,gap o‘rtasida keladi va ular asosiy bo‘laklardan vergul bilan, agar u yoyiq holda bo‘lib, o‘z ichida verguli bo‘lsa, tire bilan ajratiladi. Masalan: Mehmonlar Go‘zalni – o‘n besh yoshlardagi, quvnoq, hammaga samimiy boqadigan sho‘x qizni – yoqtirib qolishdi.
1-mashq.
O‘quvchilar o‘zlariga bir maqsadni, imtihon topshirishni ko‘zlab o‘qir edilar. Bugun , 21-aprel kech soat 5 da san’at saroyiga jamoa bo‘lib boramiz. Qo‘shnini , bir kampirni chaqirdi.
2-topshiriq.
Yoshlar, ayniqsa, faollar qattiq ishladilar.
O‘qituvchimizning nutqi, soda va tushunarli, bizlarni hamisha o‘ziga rom qila oladi.
Biz, yozuvchilar, xalqqa xizmat qilamiz.
Ertasi, yakshanba kuni, tong chog‘ida shoir hayot bilan fidolashdi.
Ko‘kda, daraxtlar ustida, bir qancha yulduzlar yonadi.
Men Dildoraga, dugonamga, gapirayotgan edim.
2-topshiriq.
Abu Ali ibn Sinoning ilmiy merosi
Ibn Sino asarlari o‘rta asrda Yevropada ilmiy til hisoblangan lotin tiliga va boshqa tillarga tarjima qiliongan.Asar (arab. - iz, qodsiq) - 1) bi-ror narsadan qolgan yoki undan darak beruvchi belgi; nishon, iz; 2) Muhammad (sav) dan qolgan barcha sunnatlar; 3) olim, yozuvchi, rassom, bastakor va boshqa ijodining mahsuli. Yevropa (yun. Yeigore, osuriy tilida „ereb“ - gʻarb) - qitʼa, Yevrosiyo materigining gʻarbiy qismi. Maydoni 10507 ming km2; 730 ming km2 ni orollar tashkil etadi. Qitʼa Shimoliy yarim sharda joylashgan, Osiyo bilan chegarasi shartli ravishda Ural togʻlarining sharqiy etagi, Emba daryosi, Kaspiy dengizi, Kumamanich botigʻi orqali va Don daryosining quyilish joyidan oʻtkazilgan. Lotin tili - hind-yevropa tillari oilasining italiy tillari guruhiga mansub; Italiyaning oʻrta qismidagi Latsiy viloyatida miloddan avvalgi 8-asrda yashagan lotin kabilasining tili. Lotin tilining asta-sekin Rim hududidan tashqariga tarqalishi va qad. U zamonasining yetuk shoiri ham bo‘lgan. Olim Sharq, xususan, fors she’riyatida ruboiy janrining asoschilaridan biri bo‘lgan. Ibn Sinoning she’riy merosi qisman rus va o‘zbek tillarida nashr etilgan.
3-mashq.
Bu kasbni, ko‘ylak tikishni, menga buvijonim o‘rgatganlar.
Navbatchi hamshira – sochi uzun, kamtargina qiz – bosh shifokorga kelganini aytdi.
Biz, sening do‘stlaring, hammasini ko‘rib indamay turarmidik.
D)Mustahkamlash. 4-mashq.
Inson aqli turli fanlarni o‘rganish yordamida boyidi,…
Bunda, xususan, u mantiq ilmiga katta…
Markaziy Osiyo falsafasida aql nazariyasi … o‘rin egallaydi.
Inson bilimlari narsalarni … yordamida vujudga keladi.
Murakkab narsalar o‘zgarib, turli shakllarga … bo‘ladi.
F)Baholash.
Uyga vazifa. 3-topshiriq.
O‘quv-tarbiyaviy ishlar bo‘yicha direktor o‘rinbosari: _______________________________
Sana: __________________ Sinf: 9
Mavzu: Allomalarimiz hayotidan. 1-dars.
Darsning maqsadi: 1.O‘zbek tilida chunki, shuning uchun bog‘lovchilari haqida ma’lumot berish,ularni nutqda qo‘llash ko‘nikmalarini hosil qilish.
2.Ajdodlarga munosib avlod ruhida tarbiyalash.
3.O‘quvchilar og‘zaki va yozma nutqini,oz fikrini turli nutqiy vaziyatlarda erkin ifodalash malakasini rivojlantirish.
Dars metodlari: hamkorlik metodi,BBB usuli,aqliy hujum.
Dars turi: yangi bilim beruvchi.
Tayanch kompetensiya: Shakllantiruvchi kompetensiya; kommunikativ kompetensiyasi. Milliy va umummadaniy kompetensiya. Ijtimoiy faol fuqarolik kompetensiyasi.
Fanga oid kompetensiya: Nutqiy va lingvistik (tinglab tushunish, gapirish, o‘qish, yozish)
Darsning jihozlanish vositalari: ”O‘zbek tili” darsligi,tarqatma materiallar, rasmlar, .
Darsning borishi: A)Tashkiliy qism.O‘quvchilar og‘zaki va yozma nutqini o‘zbek tiliga qaratish uchun turli usullardan foydalanamiz.
B)O‘tilganlarni mustahkamlash.
Uy vazifasi va grammatik mavzu so‘rab baholanadi.
S)Yangi mavzu:
Bilib oling!
Gapning uyushiq bo‘laklarini va qo‘shma gap tarkibidagi sodda gaplarni bog‘lash uchun xizmat qiladigan yordamchi so‘zlar bog‘lovchi deyiladi. Bog‘lovchilar vazifasiga ko‘ra, teng bog‘lovchilar va ergashtiruvchi bog‘lovchilarga bo‘lmadi.
Teng bog‘lovchilar: va, ham, hamda kabilaridir. Masalan: Aziz olimpiadaga yahshi tayorgarlik ko‘rdi va olib bo‘ldi.
Ergashtiruvchi bog‘lovchilar: shuning uchun, chunki kabilaridir. Masalan: Opam kanservatoriyada o‘kiydi, shuning uchun uyimizda musiqa haqida kitoblar ko‘p.
1-mashq.
Yomon yo‘ldoshga boqmaydi, … yomon bilan do‘st bo‘lmaslik kerak.
El og‘ziga elak tutib bo‘lmaydi, … har bir qadamni ehtiyotkorlik bilan bosish kerak.
Nigora judaham hafa edi, … indamay kitobni o‘qir edi.
Aziz olimpiada qolib chiqdi, … u yahshi tayorgarlik ko‘rgan edi.
1-topshiriq.
Qanday insonlarni allomalar deb ataymiz
Buyuk alloma bobolarimizdan kimlarni bilasiz
Bizning yurtimizdan qaysi allomalar yetishib chiqqan
2-topshiriq.
Ulug` olim Abu Rayxon ibn Ahmad al-Beruniy 973-yil 4- sentarbda Xorazmda tug‘ulgan.Musíqa (yunoncha μουσική - ilhom parilari san’ati) - tovush san’atidir; musiqiy asarga nisbatan ham musiqa atamasi qo‘llanishi mumkin. Xorazm, Qadimgi Xorazm - Turon va Eron mintaqalari oraligʻida joylashgan tarixiy oʻlka va qadimgi davlat. Xorazm hududi qadimda Amudaryo adoqlaridan janubga tomon Murgʻob va Tajan daryolarining yuqori oqimlarigacha choʻzilgan. U yoshlik va o‘spirinlik yillarini o‘z Vatanida o‘tkazadi. Beruniy Kot va Ray shaharlarida o‘zining dastlabki ilmiy izlanishlarini boshlagan.
Erta etim qolgan bo‘lsaham yahshi odamlarning ko‘lida tarbiyalandi. Uning “geodeziya” , “qadimgi xalqlargan qolgan yodgorliklar” , “hindiston” , “mineralogiya” kabi o‘nlab asarlari dunyoga mashhurdir.
U 152ta kitobdan iborat ulkan ilmiy meros qoldirgan. Beruniy 1048-yil 11- dekabrda G‘azna shahrida vavot etgan.
D) Mustahkamlash.
3-topshiriq.
Abu Rayhon Beruniy nechanchi yilda va qayerda tug‘ulgan
Beruniy ko‘proq qaysi fanlarga qiziqqan edi
Uning mashhur asarlari qaysilar
G‘azna shahri hozirda qayerda joylashgan
F)Baholash
Uyga vazifa. Beruniy haqida ma’lumot topib keeling.
O‘quv-tarbiyaviy ishlar bo‘yicha direktor o‘rinbosari: _______________________________
Sana: __________________ Sinf: 9
Mavzu: Allomalarimiz hayotidan. 2-dars.
Darsning maqsadi: 1.O‘zbek tilida chunki, shuning uchun bog‘lovchilari haqida ma’lumot berish,ularni nutqda qo‘llash ko‘nikmalarini hosil qilish.
2.Ajdodlarga munosib avlod ruhida tarbiyalash.
3.O‘quvchilar og‘zaki va yozma nutqini,oz fikrini turli nutqiy vaziyatlarda erkin ifodalash malakasini rivojlantirish.
Dars metodlari: hamkorlik metodi,BBB usuli,aqliy hujum.
Dars turi: mustahkomlovchi.
Tayanch kompetensiya: Shakllantiruvchi kompetensiya; kommunikativ kompetensiyasi. Milliy va umummadaniy kompetensiya. Ijtimoiy faol fuqarolik kompetensiyasi.
Fanga oid kompetensiya: Nutqiy va lingvistik (tinglab tushunish, gapirish, o‘qish, yozish)
Darsning jihozlanish vositalari: ”O‘zbek tili” darsligi,tarqatma materiallar, rasmlar, .
Darsning borishi: A)Tashkiliy qism.O‘quvchilar og‘zaki va yozma nutqini o‘zbek tiliga qaratish uchun turli usullardan foydalanamiz.
B)O‘tilganlarni mustahkamlash.
Uy vazifasi va grammatik mavzu so‘rab baholanadi.
S)Yangi mavzu:
Eslab qoling
Nutqda sabab ma’nosi qo‘shma gaplar vositasida ham ifodalanishi mumkin. Bunday gaplar tarkibida chunki, shuning uchun kabi bog‘lanuvchilar ishtirok etadi. Masalan: Bolalar suyunib ketdilar, shuning uchun chapak chalab yubordilar. Biz Vatanimizni asrab-avaylashimiz kerak, chunki biz kelajak avlodlarmiz.
mashq.
Qadimda arpa yaxshilaik belgisi hisoblangan, shuning uchun sharq ayollari Navro‘zda farzandlariga arpa unidan
|
