N – sochib yuboruvchi hajmdagi zarralar soni, V’

Download 3,61 Mb. Pdf ko'rish
bet	43/127
Sana	20.05.2024
Hajmi	3,61 Mb.
	#245676

1 ... 39 40 41 42 43 44 45 46 ... 127

Bog'liq
Majmua Optika ZAXIDOV I

N
– sochib yuboruvchi hajmdagi zarralar soni,
V’
va


– zarraning hajmi va
dielektrik singdiruvchanligi,

0
– muhitning dielektrik singdiruvchanligi,

- sochilish
burchagi,
L
– kuzatish nuqtasigacha bо‘lgan masofa.
Sochilgan yorug‘lik intenesivligi tо‘lqin uzunligining tо‘rtinchi darajasiga
teskari proporsional ekan, bu qonunga
Reley konuni
deyiladi.
Mandelshtam (1907 y.) toza suyuqlik yoki gazlarda optik jihatdan
birjinslimaslikka olib keladigan fizik sabablar borligini tushuntirib berdi. Mandelshtam
va Smoxulovskiy (1908 y.) larning fikricha, bunga sabab zichlik fluktuatsiyasidir. Bu
fluktuatsiyalar modda molekulalarining tartibsiz harakati tufayli yuzaga keladi;
shuning uchun molekulalar sababchi bо‘lgan bunday sochilishga
molekulyar sochilish

../../../INSTALL/Optics/Optics/_CLIPS_/Les28_2.avi
deyiladi (2-rasm).
Zichlik fluktuatsiyasining ortishi uchun
ayniqsa modda kritik holatining yaqinida qulay
sharoit
yuzaga
keladi.
Bu
fluktuatsiyalar
yorug‘likning shunday intensiv sochilishiga olib
keladiki, yorug‘lik solingan shisha ampula
butunlay qora bо‘lib kо‘rinadi (bu hodisa
kritik
opalessensiya
deb ataladi).
Yorug‘likning kombinatsion sochilishi
. Reley
qonuniga asosan, sochilgan yorug‘likda energiya
taqsimoti birlamchi yorug‘likdagi taqsimotdan
spektrning qisqa tо‘lqinli qismida energiya
qiyosan ortiq bо‘lishi bilan farq qiladi. Biroq,
Raman, Landsberg va Mandelshtamm (1928 y.) larning sinchiklab о‘tkazgan tajribalari
sochilgan yorug‘lik spektrida tushayotgan yorug‘likni xarakterlovchi chiziqlardan
tashqari qо‘shimcha chiziqlar bо‘lishini kо‘rsatdi, ular tushayotgan yorug‘likning har
bir chizig‘i yonida turadi. Bu hodisaning quyidagi konunlari tajribalardan topilgan:
1.
Yuldoshlar tushayotgan yorug‘likning har bir chizig‘i yonida bо‘ladi.
Uyg‘otuvchi yorug‘lik spektral chizig‘ining chastotasi bilan yо‘ldoshlardan har
biri chiziqlarining chastotalari orasidagi farq sochuvchi modda uchun xarakterli
bо‘lib, uning molekulalarining xususiy tebranishlari chastotalariga teng.
2.
Yuldoshlar tushuvchi chiziqdan ikki tomonda
simmetrik
yotuvchi ikki tizimdan
iborat.
2-расм.

68
3.
Temperatura kо‘tarilganda "binafsha" yuldoshlarning intensivligi keskin oshadi.
Bu vaqtda sochilgan yorug‘lik chastotasi tushayotgan yorug‘lik bilan
molekulalar ichida bо‘ladigan tebranishlar chastotasining kombinatsiyasidan tarkib
topadi. Shuning uchun bunday sochilishga
kombinatsion sochilish
deyiladi.
Kombinatsion sochilish usuli moddaning molekulyar tuzilishini tadkik etishning
muhim usuli hisoblanadi. Molekula tebranishlarining xususiy chastotalari bu usul
yordamida osongina aniqlanadi, bu usul molekula simmetriyasining xarakteri,
molekulalar ichida ta’sir kiluvchi kuchlarning kattaligi va umuman molekulyar
dinamikaning о‘ziga xos tomonlari tug‘risida fikr yuritishga imkon beradi.
Mandelshtamm-Brillyuen uyg‘otuvchi nurlanishning katta intensivligida chiziqli
bо‘lmagan bir qator optik hodisalar yuzaga kelishini kuzatganlar. Bunday sochilishga
majburiy sochilish deb ataladi.

Download 3,61 Mb.

1 ... 39 40 41 42 43 44 45 46 ... 127

Download 3,61 Mb.

Pdf ko'rish