O‟quv qo‟llanma




Download 3,82 Mb.
Pdf ko'rish
bet17/76
Sana18.11.2023
Hajmi3,82 Mb.
#101076
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   76
Bog'liq
risklarni baholash

almashtirish usuli ham mavjud. Shifrlash jadvalidan kalit orqali foydalaniladi.
Kalit yordamida o‟rin almashtirish usuli. 
Bu yerda kalit simvollariga mos holda jadvalning o‘lchamiga qarab NxM 
jadvali tuziladi va ochiq matnni (T
0
) ustun bo‘yicha joylashtirilib chiqiladi. 
So‘ngra kalit simvollari alfavit tartibida tartiblanib, ustun bo‘yicha o‘rin 
almashtiriladi, qator bo‘yicha o‘qilib shifrlangan matnga (T
1
) ega bo‘linadi va 
bloklarga bo‘linadi. 
T
0
= Ўзбекистон келажаги буюк давлат; 
K = Toшкент; 
V=4; 
Matnda 28-ta va kalitda 7-ta harflar borligi uchun 7x4 jadval tuzamiz.
3.2-jadval 
Ў К О Л Г Ю В 
З И Н А И К Л 
Б С К Ж Б Д А 
Е Т Е А У А Т 
Endi kalit orqali jadval tuzib kalitdagi harflarni alfavit bo‘yicha raqamlab 
chiqamiz. 7x6 
3.3-jadval 
T 
О Ш 
К 
Е 
Н 
Т 
5 
4 
7 
2 
1 
3 
6 
Ў К 
О 
Л 
Г 
Ю В 
З И 
Н 
А И 
К 
Л 
Б С 
К 
Ж Б 
Д 
А 
Е Т 
Е 
А 
У 
А 
Т 
Raqam bo‘yicha ustunlarni o‘zgartirib chiqamiz. 3.4-jadval 

24 
Е 
К 
Н 
О 
T 
Т 
Ш 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
О 
Г 
Л 
Ю 
К 
Ў 
В 
Н 
И 
А 
К 
И 
З 
Л 
К 
Б 
Ж 
Д 
С 
Б 
А 
Е 
У 
А 
А 
Т 
Е 
Т 
О 
Qator bo‘yicha 4 tadan bloklarga bo‘lib, simvollar ketma-ketligidagi 
shifrlangan matnni olamiz. Shuni e‘tiborga olish kerakki, agar qatorda ketma-ket 
ikkita bir xil harf kelsa, chap tarafdan kelayotgan harf birinchi raqamlanadi, 
keyin esa ikkinchisi raqamlanadi va shifrlangan matn hosil qilinadi. 
T
1
= ГЛЮК ЎВНИ 
АКИЗ ЛКБЖ ДСБА ЕУАА ТЕТО 
Shifrni ochishda teskari jarayon amalga oshiriladi. Shifrlanish jarayoni 
qadamma - qadam amalga oshirilsa maqsadga muvofiq bo‘ladi. 

Download 3,82 Mb.
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   76




Download 3,82 Mb.
Pdf ko'rish