Organik kimyo




Download 0,88 Mb.
bet7/10
Sana22.12.2023
Hajmi0,88 Mb.
#126751
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10
Bog'liq
KURS ISHI

2.1 Sinxron reaksiya


Yuqoridagi sxemada X guruh Y reagent yaqinlashib kelgan sari R qoldiqdan sekin-asta siqib chiqariladi, ya’ni reaksiya bir bosqichda amalga oshadi. Reaksiyaning boshlang‘ich holatida (A-nuqtada, quyida rasmda keltirilgan) Y- reagent R-X molekulasidan ancha uzoq masofada bo‘ladi va unga deyarli hech qanday ta’sir ko‘rsatmaydi. Reaksiya mobaynida Y- R-Xga yaqinlasha boshlaydi va dispersion kuchlar hisobiga ularning bir-biriga ko‘rsatadigan ta’siri kuchayadi va oqibatda




ikkala moddadan iborat bo‘lgan
Y R X
tarkibli oraliq kompleks

hosil bo‘ladi. Bu kompleksda Y- R-X molekulasidagi X guruhga qarama-qarshi tomondan uglerod atomining bog‘lovchi orbitaliga kirgan holda bo‘ladi:



Y + C X
Y C X
Y C + X


Bu jarayon bilan bir vaqtda R va X guruhlar orasidagi masofa ham ortadi. Natijada kompleksning potensial energiyasi ham ortadi. R bilan Y va R bilan X guruhlar orasidagi masofalar teng bo‘lganda (B nuqta, 1- rasmga qarang) bu energiyaning qiymati eng katta bo‘ladi. Bu nuqtada beqaror muvozanat mavjud bo‘lib, u bir xil ehtimollik bilan chapga yoki o‘nga siljishi mumkin. Shuning uchun B nuqtani, sistemaning bu holatini o‘tish holati yoki faol (aktiv) kompleksi deyiladi.

1-Rasm. Sinxron reaksiya diagrammasi
Reaksiya davomida sistema oxirgi holatga (C-nuqtaga) o‘tadi. Bu holatning energiyasi dastlabki holat energiyasi (A-nuqta)dan ham kichik, ammo dastlabki holatdan oxirgi holatga kelish uchun sistema “energetik tog‘”ni (B-nuqtani) oshib o‘tishi kerak.
Yuqoridagi rasmda keltirilgan “reaksiya koordinatasi” tushunchasi dastlabki moddaning eng kam energiya sarf qilib oxirgi moddaga (mahsulotga) aylanadigan reaksiyaning eng qisqa yo‘lini bildiradi.

Download 0,88 Mb.
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10




Download 0,88 Mb.