mahsulot hosil bo‘lishi orqali ham borishi mumkin. Bu oraliq mahsulot Y
- reagent bilan reaksiyaga kirishib oxirgi mahsulot - R-Y ni hosil qiladi. Shunday qilib yuqoridagi sxemada keltirilgan reaksiya ikki bosqichda ketishi mumkin:
I bosqich:
II bosqich:
Almashinish reaksiyasining bu ko‘rinishi amalda ikkita
mustaqil reaksiyadan iborat, ularning har biri o‘zlarining boshlang‘ich va oxirgi holatlariga ega.
A
O‘tish holati nazariyasiga binoan reaksiya I bosqichidagi R-X ning dissotsiatsiyasiga ma’lum faollanish energiyasi E`
A talab qilinadi va bu reaksiya B
1 nuqta bilan ifodalangan o‘tish holati orqali boradi (2 rasmga qarang). Bu o‘tish holat xuddi sinxron reaksiya vaqtidagi o‘tish holat singari vujudga keladi. Erituvchi molekulasi R-X molekulasiga X gu- ruhning qarama-qarshi tomonidan hujum qiladi va dissotsiatsiyani oson- lashtiradi. Bunda erituvchi oxirgi mahsulot hosil qiladigan reaksiyaning bevosita qatnashchisi bo‘lmaydi. U energiyaga boy va elektrostatik ta’sirga oson uchrovchi karbokationni solvatlaydi, xolos. Erituvchi tomonidan solvatlatgan karbokation qarorligining kichik yoki katta bo‘- lishi va u aniq birikma (oraliq modda) vazifasini bajarib I
bosqichning oxirgi mahsuloti C1 bo‘lishi mumkin. C
1 oraliq moddaning (karbo- kationning) energiyasi etarli darajada katta bo‘lgani uchun u keyingi reaksiya uchun dastlabki modda vazifasini bajarishi mumkin (masalan, reaksiyaning II-bosqichi uchun). Bu reaksiya ham E
2 faollanish energiyasiga ega bo‘lgan V
2 oraliq holatdan o‘tishi kerak.
Bu oraliq holat Y- reagentning yaqinlashib kelishi va shu bilan birga solvatlovchi erituvchi molekulasining siqib chiqarilishini xarakterlaydi.
