138
boshqarishning hisoblash algoritmlarini, bajarish muhitining operatsion tizimini va
ilovalarni yaratishning tilli vositalarini yaratilishi talab etiladi. Demak, o‘rnatilgan
tizimning dasturiy ta’minoti ishlashining umumiy samarasiga va o‘rnatilgan
apparaturaga hizmat ko‘rsatishda asosiy o‘rinni egallaydi.
O‘rnatilgan tizimlarning dasturiy ta’minotini xususiyatlariga yuqorida aytib
o‘tilganidek quyidagilarni kiritiladi: real vaqt; ishonchlilik; havsizlik; apparaturani
kam resursligi (hotira, tezlik, elektr manbai); platformani og‘ir
holatlarda
ishlatilishi.
O‘rnatilgan tizimlarning dasturiy ta’minoti quyidagi usullarda qurilishi
mumkin:
➢
aynan shu masala uchun (mahsuslashtirilgan DT);
➢
real vaqt operatsion tizimi asosida (RV OT);
➢
umumiy vazifalarga mo‘ljallangan operatsion tizim asosida;
➢
dasturlanuvchi mantiqiy kontrollerning virtual mashinasi asosida.
Har qanday operatsion tizim dasturiy ta’minotning to‘liq hayotiy siklini
ta’minlashga majbur: dastur ma’tinini
yaratish, uning kompilyatsiyasi,
komponovkasi, sozlash, amalga oshirish, kuzatishni.
Real vaqtning masalasi
hisoblash-boshqarish tizimlariga o‘zining talablarini qo‘yadi, shu bilan bir qatorda
real vaqtni ta’minlashning dasturiy ta’minoti joriy etilgan operatsion tizimiga ham.
Bu talablar tegishli standartlarda bayon qilingan va ular keyingi paragrflarda
ko‘riladi. Standart operatsion tizim real vaqt operatsion tizimligini aniqlab beradi,
agarda u talab etilgan darajadagi servisni aniq cheklangan vaqt davomida ta’minlay
olsa. Ya’ni real vaqt operatsion tizimi bashorat qilina oladigan bo‘lishi kerak.
To‘g‘ri, lekin tizimning tashqi xodisalarga kechikkan etibori atom elektr
siansiyasining
havsizlik tizimida, xavo transportini boshqarish tizimida halokatli
bo‘lishi mumkin. Bunda nafaqat tizimning absolyut etibor vaqti muhim, yana u aniq
oldinroq bo‘lishi ham muhimdir. Prokat stanini boshqarish tizimida tizimning etibor
vaqti bir necha milli sekund oralig‘ida bo‘lishi kerak, atrof muhitni nazorat tizimida
esa – bir necha minut oralig‘ida bo‘lishi kerak. Shunga qaramay bu ikki misol – real
139
vaqt masalalari sohasidan. Umumiy vazifalarga mo‘ljallangan tizimlar yordamida
real vaqt masalalarini yechish imkoniyatlari haqida savol hosil bo‘ladi.
Umumiy vazifalarga mo‘ljallangan tizimlarga qo‘yiladigan asosiy talab
quyidagidan iborat, ular barcha resurslarni barcha protsesslar o‘rtasida
optimal
taqsimlanishini ta’minlashlari kerak. Albatta, yuqori ustunlikka ega bo‘lgan
masalalar bo‘lmasligi kerak, ular tizimning qaysidir resurslarini ularga qancha kerak
bo‘lsa, shuncha ishlatishlari kerak emas. Hisobga olish kerakki, baribir operatsion
tizim loyihalashtiruvchilari ustunlik mexanizmi bilan va aytilgan talab o‘rtasida
kelishuvga erishadilar.
UNIX umumiy vazifalarga mo‘ljallangan operatsion tizimi de-facto standart
bo‘ldi. U shaxsiy kompyuterlarda va superkompyuterlarda joriy etilgan. Ko‘p
halqaro dasturiy standartlar va kelishuvlar UNIX ga asoslangan, masalan, POSIX,
UNIX Socket. Biroq umumiy vazifalarga mo‘ljallangan tizimi kabi
loyihalashtirilgan UNIX operatsion tizimi masalalarni
samarali ustunlik
mexanizimiga ega emas va shuning uchun real vaqt masalalari uchun kam yaroqli.
Shu vaqtda ko‘p real vaqt operatsion tizimlarini UNIX-sifat kabi harkterlash
mumkin. Real vaqt masalalarini o‘ziga xost tizimli dasturiy muhit doirasida joriy
etish zarurligi oydinlashib qoldi. Yuqoridagi bobda o‘rnatilgan tizimlar
uchun tatbiq qilinadigan turli operatsion tizimlar ko‘rilgan edi. Quyida o‘rnatilgan
tizimlar uchun operatsion tizimlarini yaratish va qo‘llash masalalari ko‘rib
chiqiladi.
