|
O’zbekiston republikasi oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi
|
| bet | 2/12 | | Sana | 20.02.2024 | | Hajmi | 97,23 Kb. | | #159422 |
Bog'liq Korxona foydasiKurs ishining maqsadi. Korxonalarning foydasi bilan bog’liq tushuncha va ko’rsatkichlarni aniqlash, ularning ijtimoiy-iqtisodiy mazmunini ochib berish, chuqurroq tahlil qilish orqali korxonalar ishlab chiqarish samaradorligini oshirishga qaratilgan takliflar ishlab chiqishdan iboratdir.
Kurs ishining vazifasi. Korxonalarda foydaning oshishiga ta’sir etuvchi omillarni tahlil qilish va aniqlash yo’llarini ko’rsatib berish; Korxonalar ishlab chiqarish xarajatlaridan pasaytirishning bir qancha yo’llarini ko’rsatib berish;
Kurs ishining obyekti va predmeti. Iqtisodiyatning yetakchi tarmoqlarida korxona foydasini oshirish yo’llarini tahlil qilish.
Kurs ishining tarkibiy tuzilishi. Kurs ishi kirish, asosiy qism, xulosa va foydalanilgan adabiyotlar
Foyda haqida tushuncha
Foyda - bu korxonaning moliyaviy natijasini tavsiflovchi eng muhim ko'rsatkichdir. Foyda quyidagi funktsiyalarni bajaradi: foyda korxona faoliyati natijasida olingan samarani tavsiflaydi, shu bilan birga korxona faoliyatining barcha jihatlarini foyda yordamida baholash mumkin emas, shuning uchun korxonaning ishlab chiqarish, iqtisodiy va moliyaviy faoliyatini tahlil qilishda ko'rsatkichlar tizimidan foydalaniladi; foyda bo'yicha muassislar va mulkdorlar daromadlarining ulushi, dividendlar miqdori va boshqa daromadlar aniqlanadi; foyda rag'batlantiruvchi ta'sirga ega. Foyda hisobidan korxonaning moliyaviy resurslari shakllanib, ular kengaytirilgan takror ishlab chiqarish, ijtimoiy rivojlanish va moddiy rag'batlantirish manbai hisoblanadi; foyda bo'yicha, o'z va qarz mablag'lari, asosiy vositalar, barcha ilg'or kapital va har bir ulushning rentabelligi aniqlanadi; soliqlar ko'rinishidagi foydaning bir qismi turli darajadagi byudjetlarga tushadi va davlat va shahar moliyaviy manbalari manbai bo'lib xizmat qiladi. Foyda miqdori uchta asosiy omil ta'sirida shakllanadi: mahsulot tannarxi; savdo hajmi; sotilgan mahsulotlar uchun amaldagi narxlar darajasi. Korxonalar faoliyatining yakuniy moliyaviy natijasi sifatida foyda - bu turli xil biznes operatsiyalaridan kelib chiqadigan zararni hisobga olgan holda, daromadlarning umumiy miqdori va mahsulot ishlab chiqarish va sotish xarajatlari o'rtasidagi farq. U tarqatilishi va ishlatilishi kerak. Korxonaning foydasini aniqlash tartibi quyidagicha: Mahsulotlarni (ishlarni, xizmatlarni) sotishdan tushadigan daromad (sof) - QQS, aktsiz solig'i - Sotilgan mahsulot tannarxi \u003d Umumiy foyda - Ma'muriy va tijorat xarajatlari \u003d Sotishdan olingan foyda (zarar) + Olingan foizlar - To'lanadigan foizlar + Ishtirok etgandan olingan daromadlar boshqa tashkilotlar + Boshqa daromadlar - Boshqa xarajatlar \u003d Hisobot davridagi foyda - Soliqlar va boshqa majburiy to'lovlar \u003d Sof foydani taqsimlash ikki yo'l bilan amalga oshirilishi mumkin: maxsus fondlarni shakllantirish orqali: jamg'arma, iste'mol, zaxira. Korxona moliyaviy rejaga qo'shimcha sifatida iste'mol va jamg'arma fondlari xarajatlari smetalarini tuzishi kerak; foydani alohida sohalar bo'yicha to'g'ridan-to'g'ri taqsimlash orqali: bu holda foydani taqsimlash to'g'ridan-to'g'ri moliyaviy rejada aks etadi. Jamg'arma fondi quyidagilar uchun ishlatiladi: Ilmiy-tadqiqot ishlari, yangi turdagi mahsulotlarni ishlab chiqish va ishlab chiqish; mavjud ishlab chiqarishni texnologik qayta jihozlash va rekonstruksiya qilish; uzoq muddatli va qisqa muddatli kreditlarni va ular bo'yicha foizlarni mahsulot tannarxiga taalluqli miqdordan ortiqcha to'lash; aylanma mablag'larning ko'payishini moliyalashtirish; boshqa korxonalarning ustav kapitaliga ta'sischilarning hissasi sifatida ajratmalar.
Iste'mol fondi quyidagilar uchun ishlatiladi: korxona balansidagi ijtimoiy va maishiy ob'ektlarni ekspluatatsiya qilish xarajatlari; bonuslarni to'lash; moddiy yordam ko'rsatish; pensiya qo'shimchalarini to'lash; oshxonalarda va oshxonalarda ovqatning yuqori narxlari uchun xodimlarga tovon puli. Foydaning asosiy turlariga quyidagilar kiradi: mahsulot sotishdan olinadigan foyda; asosiy vositalarni va boshqa mol-mulkni sotishdan olinadigan foyda; sotilmaydigan boshqa operatsiyalardan olinadigan foyda; balans foydasi; soliq solinadigan foyda; sof foyda. Mahsulotlarni sotishdan olinadigan foyda mahsulotni QQS, aktsiz solig'i va ularni ishlab chiqarish va sotish xarajatlarini hisobga olmagan holda amaldagi narxlarda sotishdan tushadigan tushum deb tushuniladi. Asosiy vositalarni va boshqa mol-mulkni sotishdan olingan foyda - korxonaning balansiga binoan asosiy vositalar va boshqa mol-mulkni sotish narxi va qoldiq qiymati o'rtasidagi farq. Foydaning asosiy turlariga quyidagilar kiradi: mahsulot sotishdan olinadigan foyda; asosiy vositalarni va boshqa mol-mulkni sotishdan olinadigan foyda; sotilmaydigan boshqa operatsiyalardan olinadigan foyda; balans foydasi; soliq solinadigan foyda; sof foyda. Mahsulotlarni sotishdan olinadigan foyda mahsulotni QQS, aktsiz solig'i va ularni ishlab chiqarish va sotish xarajatlarini hisobga olmagan holda amaldagi narxlarda sotishdan tushadigan tushum deb tushuniladi. Asosiy vositalarni va boshqa mol-mulkni sotishdan olingan foyda - korxonaning balansiga binoan asosiy vositalar va boshqa mol-mulkni sotish narxi va qoldiq qiymati o'rtasidagi farq. Boshqa operatsion operatsiyalardan olinadigan foyda - operatsion bo'lmagan daromadlar, operatsion bo'lmagan xarajatlarni olib tashlaganda, quyidagilar kiradi: boshqa korxonalar faoliyatida kapital ishtirokidan olinadigan daromadlar; mulkni ijaraga berishdan olinadigan daromad; kompaniyaga tegishli bo'lgan aktsiyalar, obligatsiyalar va boshqa qimmatli qog'ozlar bo'yicha dividendlar va foizlar; olingan va to'langan iqtisodiy sanktsiyalar va boshqa operatsion bo'lmagan daromadlar (xarajatlar). Balans foydasi mahsulotlarni (ishlarni, xizmatlarni), asosiy vositalarni va boshqa mol-mulkni sotishdan olingan foyda va ushbu operatsiyalar xarajatlari kamaytirilgan sotishdan tashqari operatsiyalardan olinadigan daromaddan iborat.
Foyda bu korxona sotgan mahsulotning ortiqcha qiymatining ishlab chiqarish xarajatlarini qoplaganidan keyin qolgan qismi.
Foyda - bu iqtisodiy kategoriya. Ko'plab adabiy manbalarda uning mohiyati shundaki, u ortiqcha mahsulot qiymatining bir qismi, vositalar bilan ifodalangan qo'shimcha mahsulot, sof daromadning bir qismi, uning shakllaridan biri va boshqalar.
Kompaniya foydasini shakllantirishga yondashuvlar:
Buxgalteriya hisobi yondashuvi;
Iqtisodiy yondashuv.
Buxgalteriya yondashuvi - foyda mahsulotlarni (tovarlarni, xizmatlarni) sotishdan tushadigan mablag'lar va ishlab chiqarishning joriy xarajatlari o'rtasidagi farq sifatida shakllanadi.
Iqtisodiy yondashuv - foyda sotishdan tushgan tushum bilan joriy va ishlab chiqarish (sotish) xarajatlari o'rtasidagi farq va kapital bo'yicha muqobil foiz daromadiga asoslangan yo'qolgan imkoniyatlar xarajatlari sifatida shakllanadi.
Buxgalteriya hisobida aks etadigan korxona ishining moliyaviy ko'rsatkichi sifatida foydaning xo'jalik yurituvchi sub'ektlarning rasmiy hisobotida shakllanishiga faoliyatning moliyaviy natijalarini aniqlashning belgilangan tartibi ta'sir qiladi; mahsulotlar (ishlar, xizmatlar) tannarxini hisoblash; umumiy biznes xarajatlari; moliyaviy operatsiyalardan, boshqa faoliyatdan olinadigan foyda (zarar) ni aniqlash.
Korxonalar uchun foyda (zarar) ni shakllantirish sxemasi
Foydaning taxminiy funktsiyasi shundaki, u ishlab chiqarishning iqtisodiy samaradorligi va asosiy vositalardan foydalanishning asosiy mezonidir. Foydaning ushbu funktsiyasi tadbirkor uchun moddiy va mehnat resurslaridan oqilona foydalanishni nazorat qilishning samarali vositasidir. Funktsiyani ishlab chiqarish samaradorligi darajasi sifatida ko'rib chiqib, foyda uning ob'ektiv asosiga, qo'shimcha mahsulot tannarxiga to'g'ri kelmasligini, balki uning o'zgargan (olingan) shakli ekanligini hisobga olish kerak. Korxona uchun foyda, birinchidan, mahsulot tannarxining oshishini, ikkinchidan, avanslangan tannarxning oshishini anglatadi. Korxona uchun ishlab chiqarish xarajatlarining (moddiy yoki mehnat) har qanday qismini tejash foydaning ko'payishini anglatadi, chunki u ham jonli, ham moddiy mehnat xarajatlari samaradorligini o'zida mujassam etadi, ya'ni. ishlab chiqarish samaradorligi.
Foydaning rag'batlantiruvchi funktsiyasi shundaki, u ishchilarni moddiy rag'batlantirish, ishlab chiqarishni kengaytirish va korxonalarda ijtimoiy muammolarni hal qilish, shuningdek byudjetga to'g'ridan-to'g'ri soliqlarni to'lash manbai hisoblanadi. Shu munosabat bilan foyda olishda davlat ham, korxonalar ham manfaatdor bo'lishi kerak.
Foydaning xarajatlarni hisobga olish funktsiyasi shundan iboratki, korxonalarni boshqarishning asosiy usuli sifatida xarajatlarni hisobga olish nafaqat o'z xarajatlarini daromad bilan qoplashni, balki ishchilarni rag'batlantirish va boshqa masalalarni hal qilish uchun jamg'arma (foyda) olishni ham ta'minlaydi. Bozor iqtisodiyoti sharoitida foyda olish tovar ishlab chiqaruvchiga ishlab chiqarish hajmini oshirishga, xarajatlarni kamaytirishga yo'naltiradi. Bu ham tadbirkorlik maqsadiga, ham ijtimoiy ehtiyojlarni qondirishga erishadi. Foydaning mutlaq qiymati korxonalar va jamiyat tomonidan ishlatilishi mumkin bo'lgan moliyaviy resurslar haqida gap ketganda muhim ahamiyatga ega. Ammo bu ko'rsatkich boshqaruv samaradorligini tavsiflash uchun etarli emas. Shuning uchun menejment natijalari va samaradorligini, foyda olish natijasida ishlab chiqarish jarayonining tarkibiy qismlaridan foydalanish samaradorligini baholash uchun uning miqdori tegishli ko'rsatkichlarga tegishli bo'lishi kerak. Natijada samaradorlik yoki rentabellik ko'rsatkichi bo'ladi.
Foyda mikro darajada hosil bo'lgan ko'rsatkichdir.
Milliy iqtisodiyotning foydasi - bu alohida korxonalar, iqtisodiyot tarmoqlari faoliyati, ayrim sohalarning rivojlanishi, iqtisodiyotdagi tarkibiy o'zgarishlar, moliyaviy natijalarni hisobga olish tartibining o'zgarishi.
|
| |
