|
Tа’lim jаrаyonidа аrаlаsh tа’lim metodlаrini qo’llash
|
| bet | 9/24 | | Sana | 27.05.2024 | | Hajmi | 1,97 Mb. | | #254641 |
Bog'liq S.Niyazov Bitiruv ishiTа’lim jаrаyonidа аrаlаsh tа’lim metodlаrini qo’llash
Muammoli o‘qitish oliy ta’lim muassasalarida 1980 yillardan joriy qilina boshlandi. Sobiq Ittifoq dasturlarida «Ma’ruzalar muammoli xarakterda bo‘lishiga erishilsin» deb yozilgan bo‘lsada, lekin ularning qanday bo‘lishi kerakligi ko‘rsatib berilmagan edi. Muammoli o‘qitish ilmiy asoslanmasdan qo‘pol tarzda amalga oshirildi. Sobiq Ittifoq davridagi pedagogik adabiyotlarda muammoli o‘qitish deb bir yoqlama faoliyat olib borilar edi, o‘quvchi passiv tinglovchi, o‘qtituvchi faol ma’ruzachi bo‘lib qolar edi.
Tushunchalarni chalkashtirish, atamalar manipulyasiyasi keng tarqaldi. Ba’zi ta’lim beruvchilar savol berib o‘qitishni muammo qo‘yish deb tushunishdi. Boshqa birovlar esa «masala» atamasini «muammo» deb o‘zgartirib, o‘zlarini muammoli o‘qitishning tashabbuskorlari, deb hisoblashdi. Ko‘pchilik o‘qituvchilar esa yuqorida keltirilgan talqinlarning sun’iy ekanini ko‘rib, muammoli o‘qitishni rad etdilar. Bu esa muammoli o‘qitishning chippakka chiqishiga va uning sekin-asta unutilishiga olib keldi.
«Muammoli o‘qitish» atamasi asosida masala tushunchasi bo‘lishi mumkin emas. Aks holda, uni metodologik jihatdan asoslash kerak bo‘ladi.
O‘quvchi-talabalarning ijodiy qobiliyatini shakllantirish uchun ularni doimo savol berishga undash lozim. Yo‘q joydan savolning qanday paydo bo‘lishini ko‘rsatish, dars oxirida qarama-qarshiliklar oydinlashtirilib berilishi zarur.
Bu borada sharq mutafakkiri Muhammad Muso al-Xorazmiy shunday fikrlarni bayon etgan:
o‘qitishda mustaqillik (ijodiy faollik);
kuzatilgan voqea va hodisalarni tushuntirishda muntazamlik, ketma-ketlik;
tajriba;
o‘qitishning har bir vaziyatli savol-javob shakli (metodi) bilish jarayonini rivojlantiradi.
Muammoli metodning mohiyati mashg‘ulotlar jarayonida muammoli vaziyatlarni yaratish va yechishdan iborat bo‘lib, uning asosida didaktik ziddiyatlar yotadi. Ziddiyatlarni bartaraf etish nafaqat ilmiy bilish yo‘li, balki shu bilan birga o‘quv yo‘li hamdir. Bu metodni 1-chizma yordamida ifodalash mumkin.
Muammoli ta’lim konsepsiyasining asosiy tushunchalari «muammoli vaziyat», «muammo», «muammoni topish» kabilar hisoblanadi. (1-rasm)
1-rasm. Muammoli ta’lim konsepsiyasining asosiy tushunchalari
1-jadval
Ta’lim jarayoni ishtrokchilari faoliyat tuzilmalari jadvali
|
| |
