204
xonadonida san’at asarlari juda kam ko‘rinadi. Ular san’at asarini
olmaydilar ham. Buning asosiy sababi bizning maktablarimizda san’at
asarlarni yaxshi o‘rgatilmasligidir.
Maktab faoliyatini takomillashtirish va unda beriladigan bilim va
malakalar samaradorligini oshirishning asosiy vositasi va sharti tasviriy
san’at darslarini san’at tarixi bilan integrasiyalash hisoblanadi. Maktab
faoliyatida tasviriy san’at darslarini san’at tarixi bilan integrasiyalash:
1. Har bir mashg‘ulotni maqsadi va vazifasini to‘g‘ri belgilash
imkoniyatini beradi;
2. Har bir mashg‘ulotni zaruriy ko‘rgazma va didaktik materiallar
bilan ta’minlaydi;
3. O‘quvchilarni fanga, mashg‘ulotga bo‘lgan qiziqishlarini oshiradi,
darsga bo‘lgan epmosional holatini va mashg‘ulot
jarayonida ixtiyoriy-
barqaror diqqatini ta’minlaydi;
4. Rasm chiziladigan natura, ob’ekt va kompozisiya elementlarini
ilmiy asosda o‘rganishni, kuzatishni, kuzatilgan narsa va voqealarni
ob’ektiv, haqqoniy idrok etishga imkon beradi;
5. Natura va ob’ektlarni kuzatish asosida xarakterli va asosiy
belgilarni ajratib olishga o‘rgatadi;
6. O‘quvchilarni tashabuskorlikka, mustaqillikka,
ijodkorlikka
o‘rgatadi, materialistik dunyoqarashni va e’tiqodlarni takomillashtiradi;
7. O‘quvchilarni bilimlarini sistemalashtiradi, asosli va har
tomonlama, izchil, ilmiy, bilim va malakaga ega bo‘lishini ta’minlaydi.
Shu boisdan - Buyuk Chex pedagogi Y.A.Kamenskiy: - «dars
materiallarini shunday taksimlamoq zarurkim, har bir yangi material
o‘zidan oldingi materialni davomi bo‘lsin va keyingi materialni
to‘ldirmog‘i lozim,» - deb ta’kidlaydi.
Ma’lumki integrasiyani barcha pedagoglar e’tirof etgan holda unga
katta baho berib keladilar. Haqiqattdan ham tasviriy san’at
darslarini
san’at tarixi bilan integrasiyalash bugungi kunda ham eng samarali
didaktik prinsip hisoblanadi.
Tasviriy san’at darslarini san’at tarixi bilan integrasiyalash - ikki
xarakterda namoyon bo‘ladi:
1. Nazariy jihatidan integrasiyalash - bu tabiatda, jamiyatda,
umuman moddiy olamda bo‘lgan, bo‘layotgan va bo‘ladigan voqea-
hodisalar o‘quv predmeti mazmunida ifoda eta oladigan didaktik
sharoitiga aytiladi, ya’ni o‘rganilayotgan tasviriy san’at
darsi mazmunida
205
san’at tarixi nazariy materiallaridan samarali foydalanib o‘z o‘quv
materiallarini ifoda etishdan iboratdir.
Masalan: Tasviriy san’at darsida Leonardo Da Vinchining «Mona
Liza (Jakonda)» san’at asarini o‘rganishda, «San’at tarixi» kursidagi
«Italiyada uyg‘onish davri san’ati» mavzusi - materiallaridan foydalanib,
yuqoridagi san’at asardagi syujet va voqealar haqida ilmiy ma’lumotlar
beriladi va asar tahlili utkaziladi.
2. Tasviriy san’at darslarini san’at tarixi bilan integrasiyalash metodik
yo‘nalishi o‘qituvchi bilan o‘quvchi o‘rtasida indivudal va umumiy savol-
javob, uy vazifalarni tekshirish jarayonida amalga oshiriladi.
M: O‘qituvchi savol beradi: - Leonardo Da Vinchi kim?
O‘quvchi tasviriy san’at darsida san’at tarixi bilan integrasiyalash
olgan bilimlari va malakalar asosida javob beradilar.
- Leonardo Da Vinchi musavvir, muhandis va olim. Leonardo
tarixda o‘chmas iz qoldirdi. Matematika, mexanika kabi fanlarga asos
soldi, boshqa fanlarning ko‘p sohalariga ma’lum darajada hissa qo‘shdi.
Qaysi ishga qo‘l ursa u birinchi bo‘lib yutib chiqardi. San’atda esa beqiyos
darajada omadli edi. Me’morchilik, haykaltaroshlik
va rangtasvirda unga
hech kim raqobat qilib teng kela olmagan. Leonardo hayotligida biror soha
yo‘qki u yutuqlarga erishmagan bo‘lsa, matematika, plastik anatomiya,
qurilish sohasi, haykaltaroshlik, medisina va boshqalar. Fan o‘qituvchisi
o‘z faoliyatida tasviriy san’at darslarini san’at tarixi bilan integrasiyalash
uchun san’at tarixi fanlari dastur, o‘quv qullanma va darsliklarni o‘rganib
borishi, tasviriy san’at darslarida muntazzam foydalanishi lozim. Bu
o‘qituvchiga:
1. Darsini ilmiyligini, uning darsdagi tashabbusini va ijodiy ishlashini
ta’minlaydi.
2. O‘qituvchi mehnat unimdorligini oshiradi.
3. Fan o‘qituvchisini ish faoliyatini tizimga soladi.
4. O‘quvchilarga esa bir butun ilmiy jihatdan asoslangan bilim,
ko‘niklma, malaka va kompitensiyaga ega bo‘lishini va o‘quv predmetini
oson o‘zlashtirish imkonini beradi.
