255
Shuni aytish joizki hozirgi zamon talablariga mos holda dars o‘tish
yangi pedagogik texnologiyalarni joriy etish lozim. Bunda bo‘lajak tasviriy
san’at o‘qituvchilari oldida kasbiy kompotensiyalarini shakllantirish talab
etiladi.
Kompetensiya - lotincha «Competentia» so‘z bo‘lib, o‘zbek tilidagi
lug‘aviy ma'nosi «inson yaxshi biladigan», «tajribaga ega bo‘lgan» kabi
ma'nolarni bildiradi.
Kompetentlik - biron bir ishni
samarali qila olish qobiliyati, ishni
bajarishda talablarni qondira olish qobiliyati, aniq ishchi funksiyalarni
bajarishda talablarni qondira olish qobiliyati.
Kasbiy kompetentlik - mutaxassis tomonidan kasbiy faoliyatni
amalga oshirish uchun zarur bo‘lgan bilim, ko‘nikma va malakalarning
egallanishi va ularni amalda yuqori darajada qo‘llay olinishidir
L.M.Mitina pedagogik kompetentlik - deganda predmet haqidagi
bilimlar, o‘qitish
metodikasi va didaktikasi, pedagogik muloqot ko‘nikma
va
malakasi,
shuningdek
o‘z-o‘zini
rivojlantirish,
o‘z-o‘zini
takomillashtirish, o‘zo‘zini amalga oshirish usullari va vositalarining
uyg‘un birlashishini tushungan
Professionallik
va
kompetentlik
tushunchalari
umumiy
xususiyatlarga ega. Shuni ta'kidlash kerakki, har doim ham belgilangan
talablar va standartlarga to‘liq mos keladigan odamlar chinakam
professionallar bo‘lavermaydi, sabab, ba'zilari bilimlarni amalda qanday
qo‘llashni bilishmaydi, demak, bunday pedagogik faoliyat samarasiz bo‘lib
qolaveradi.
Kasbiy pedagogik kompetensiyalarni alohida turlarga ajratish
maqsadga muvoqdir:
- maxsus pedagogik kompetensiya- pedagogik faoliyatni zarur
darajada amalga oshirish uchun yetarli ma'lumotga ega bo‘lish.
Bundan
tashqari, pedagogning o‘z kasbiy darajasini munosib baholay olishi va
mutaxassis sifatida o‘z rivojlanishini belgilash qobiliyati ushbu turga
bog‘liq;
- ijtimoiy pedagogik kompetensiya- ijtimoiy vakolat darajasi
pedagogning hamkasblari bilan munosabatlarni samarali qurishi,
birgalikdagi harakatlarni rejalashtirish qobiliyatini belgilaydi. Samarali
aloqa ko‘nikmalari, pedagogik madaniyat va ish natijalari uchun
javobgarlik;
O‘qituvchining kasbiy kompetentlik sifatlari:
1 O‘quvchilarda motivatsiyani
shakllantirish
2 Ta'lim jarayonini rejalashtirish,
baholash, qayta aloqani o‘rnata
olish
256
3 Axborot kommunikatsiya texnologiyalarini bilish
4 O‘z ustida ishlash
5 Pedagogika va psixologiyaga oid bilimlarga ega bo‘lish
6 O‘z fanini mukammal bilish
7 Ta'lim muhitiga yangilik kiritishi
Pedagogik-psixologik trening-seminar, ish o‘yini, mahorat darsi va
turli amaliy mashg‘ulotlarga jalb qilish, malakaviy amaliyotning rolini
oshirish, har bir talabaga o‘zining pedagogik faoliyatga xos imkoniyatlari
va mahoratini namoyon etishi mumkin bo‘lgan qulay sharoitlarni yaratib
berish orqali unda ijtimoiy-perseptiv kompetentlikni shakllantirish
mumkin. Buning uchun nafaqat shu sohaga oid bilim, ko‘nikma va
malakalarni o‘zlashtirishi, balki insonlar bilan muloqot o‘rnatish
texnikasini egallash, motivatsion sohani rivojlantirish, psixologik
bilimdonligini oshirib borish, kasbiy faoliyatga psixologik jihatdan
tayyorgarlik ko‘rib borish lozim.
Bo‘lajak tasviriy san’at o‘qituvchilarni kasbiy kompotensiyalarini
rivojlantirish va takomillashtirishda grafik dasturlardan
foydalanish ham
sezilarli darajada yordam berish imkoniyatiga ega. Grafik dasturlardan
foydalanish bo‘lajak o‘qituvchilardan avvalo texnologik bilimlarni,
zamonaviy texnik vositalardan dars jarayonida foydalana olish
ko‘nikmasini yuklaydi. Bo‘lajak tasviriy san’at o‘qituvchilari grafik
dasturlardan foydalanish salohiyati orqali, ularda vaqtni tejash imkoniyati
paydo bo‘ladi, fikrlarni tezroq ifoda etishga, etiborni ko‘proq jalb qilishga
yordam beradi, imkoniyatlarni to‘laroq ochib berishga va imkon darajasida
to‘laroq foydalanishga yordam beradi. Kasbiy kompetensiya o‘qituvchidan
harakatchanlik, muammolarni tezda hal qilish, tez va aniq fikrlashni talab
qilsa, grafik dasturlardan foydalanish va ularni qo‘llash jarayonida ham
ayni shu sifatlar rivojlanib boradi.
Grafik dasturlarda axborot bilan ishlash insonning ko‘rish, eshitish
va sezish organlariga qaratilgan bo‘ladi, ya'ni, axborot berish uchun tasvir
va tovushdan keng foydalaniladi. Asosiy maqsad,
axborotni tasvir va
tovushga aylantirishdan iborat. Bugungi kunda juda ko‘plab kompyuter
grafik dasturlari mavjud bo‘lsada, ular bir birlaridan o‘zaro qo‘llanilish
sohalariga qarab farqlanadi. Har bir soha mutaxassislari o‘z faoliyatlari
uchun qulay bo‘lgan grafik dasturni tanlaydilar. Dasturlarning
imkoniyatlari ham ma'lum bir sohaga yo‘naltirilgan. Shuning uchun, grafik
dasturni tanlashda, avvalom bor, uning imkoniyatlarini inobatga olish
lozim. Aksariyat hollarda grafik dasturni qo‘llashdan oldin boshqa bir
dasturlarni yoki fanlarni o‘zlashtirishga ehtiyoj seziladi.
257
Bo‘lajak tasviriy san’at o‘qituvchilarni
ongida fazoviy tasavvurni
rivojlantirish va kasbiy kompotensiyalarni shakllantirish uchun, avvalo,
unda qiziqish shakllangan bo‘lishi va bu qiziqish asosida bilim olishi
hamda ularni esda saqlashi, bilimlar yig‘ilib ko‘nikma va malakalarga
aylanishi kuzatiladi. Bo‘lajak tasviriy san’at o‘qituvchilarni egallagan bilim,
ko‘nikma malakalari va kasbiy kompotensiyaga tayangan holda berilgan
muammoni ongida tahlil qiladi va xulosa chiqaradi.
Kompyuter grafikasida fazoviy tasavvurga yaxlit olib kelinadigan
grafik ob'ektlarning har bir komponenti ham texnik ham grafik tarzda
uzviy bog‘langan bo‘lib, bu holat fazoviy
tasavvurini kengaytiradi,
amallarning to‘g‘ri bajarilishini va to‘g‘ri xulosa chiqarilishini, boshqacha
aytganda, texnik va grafik bog‘lanishni ta'minlaydi bu bevosita bo‘lajak
tasviriy san’at o‘qituvchilarida kasbiy kompotensiyalarni shakllantirish
uchun asos bo‘lib xizmat qiladi
Xulosa shuki, kompetentlikni shakllantirish bosqichma-bosqich va
uzluksiz jarayondir. U oliy ta'lim muassasasida boshlanadi va ish joyida
tajribali ustozlar nazorati ostida davom etadi. Shuni unutmaslik kerakki,
yuqori kasbiy kompetentlik nafaqat bilim darajasi, balki xodimning amaliy
ko‘nikmalari, tajribasi va shaxsiy fazilatlari hamdir.
