O‘zbekiston respublikasi oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi buxoro davlat pedagogika instituti

339 
fazoviy va xayoliy tasavvur qilish ko‘nikmasini shakllantirishda ananaviy 
ta’limdan ko‘ra ijobiy natijalarga olib kelganligi jahon tajribasida o‘z 
tasdig‘ini topgan. Jahon tajribasi shuni ko‘rsatmoqdaki chizmachilik 
fanining quyidagi, proyeksion chizmachilik, mashinasozlik chizmachilik, 
arxitektura-qurilish chizmachiligi bo‘limlarini 3D tarzda zamonaviy 
kompyuter dastur (AutoCad, 3DS Max, Civil 3D va h.k.)lari orqali ko‘rish, 
detallarga qirqimlar berish va proyeksiyalarini va ular orqali shu detalning 
o‘zini tasavvur qilish ko‘nikmasini shakllantirish, arxitektura-qurilish 
chizmachiligida qirqimlarni yasashni qiyin emas, balki hamma uchun 
qiziqarli mavzular sifatida qaraladigan bo‘lishiga olib keladi. Ma‘ruzalarni 
multimedia qo‘llab-quvvatlashi nafaqat illyustratsion materialni xilma-xil 
qilish imkoniyatini yaratadi, balki an’anaviy ta’lim shaklini o‘zgartirgan 
yangi texnologiyalarni qo‘llaganligi tufayli u yanada jozibador bo‘lib, 
talabalarga murakkab nazariy materiallarni taqdim etish va tushunishga 
imkon beradi. 
Chizma sohasidagi darslarni quyidagi tartibda olib boorish tavsiya 
etiladi: 
• O‘quv materialini idrok etilishi, o‘quv-biluv jarayonining qaysi 
jihatlarida 
muammoli 
savol 
va 
muammoli 
vaziyatlarga 
duch 
kelinayotganligi, psixik jarayonlar (sezgi, idrok, xotira, tafakkur, tasavvur) 
uyg‘unligi, diqqatning ko‘lami asosida o‘quvchilarni mustaqil fikrlay 
olishiga va fazoviy tasavvur qilishga asosiy e’tibor qaratiladi. Shunga mos 
keluvchi savollar tanlanib, o‘quvchilar qiziqtiriladi. O‘quvchida o‘z-o‘zini 
tahlil etish ko‘nikmalari shakllantiriladi. O‘quvchi turlicha yangi bilim va 
yangi tushunchalarni anglaydi, tushunadi, dastlabki xulosalar chiqara 
boshlaydi. O‘z-o‘zini tahlil etish jarayonida saralash, tizimlash 
ko‘nikmalari shakllanadi. O‘qituvchi tomonidan tegishli nazorat 
topshiriqlari tanlanadi. 
• O‘quvchida ma’lum darajada faollik, tashabbus, fazoviy 
tasavvurlari, mustaqil fikr hamda o‘z-o‘zini tahlil va taftish etish, ko‘nikma 
va malakalari ko‘zga tashlanadi. Yangi bilimlarni mashq, test, grafik 
topshiriqlarini yechish, amaliy misollar keltirish, tahlil, qiyoslash asosida 
xotirada saqlashga (olib qolishga) intilish, harakat ko
ʻ
zga tashlanadi. 
• O‘quvchi faol harakat va urinishlar asosida yangi bilimlarni tezda 
o‘zlashtira oladi. Olgan bilimlarini amalga tatbiq eta oladi. O‘z-o‘zini tahlil 
etib, yo‘l qo‘ygan xato va kamchilliklarini isloh eta olish ko‘nikmalariga 
ega. Masalaning fazoviy holatidan kelib chiqib, induktiv va deduktiv 
xulosalar chiqara oladi. 

340 
• Faollikni va ba’zan liderlikni qo
ʻ
ldan bermaslikka intiladi. Mustaqil 
fikrga ega. ijodkor, nutqi ravon va mantiqli, muammoli vaziyatlar 
yechimini topa oladi. Nazorat topshiriqlarini qisqa fursatda yechib 
ulguradi. Induktiv va deduktiv xulosalar chiqarish qobiliyatiga ega. 
Mavzuga (fanga) oid tushunchalar mohiyatini yaxshi biladi. O‘z-o‘zini 
nazorat qilgan holda, o‘z-o‘zini obyektiv baholay oladi. Olgan bilim, 
egallagan ko‘nikma va malakalarini amalga tatbiq etishda qiynalmaydi. 
Bilimlarni to‘ldirish, boyitish, yangilashga intiladi. 
Chizmachilik fanining maqsadi sakkiz yillik maktabda o‘quvchilar 
tomonidan 
olingan 
proyeksiya 
usullari 
haqidagi 
ma’lumotlarni 
umumlashtirishdan iborat. Birinchi darslardan boshlab o‘qituvchi 
chizmachilik amaliyotida qo‘llash ko‘lamini ko‘rsatishi, o‘quvchilarning 
proyeksiyalash usuli va chizmalarni qurish usullari haqidagi bilimlarini 
tizimlashtirish va chuqurlashtirish, amaliyotda qo‘llaniladigan tasvir 
usullarini solishtirish kerak. 
Ushbu kurs chizmalarga oid bilimlarni chuqurlashtirish, chizmachilik 
darslarida olingan konstruksiya chizmalarini o‘qish va bajarish bo‘yicha 
ko‘nikma va malakalarni oshirishga qaratilgan. 
Xulosa qilib shuni aytmoqchimanki, muhandislik sohalarida yuqori 
malakali mutaxassislarni tayyorlash uchun nihoyatda muhim ahamiyatga 
ega va uni ta‘lim muassasalarida rivojlantirish samaradorligi ko‘p jihatdan 
tasdiqlangan 
o‘qitish usullaridan va yangi usullardan oqilona 
foydalanishga bog‘liq. 

Download 5,14 Mb.