O‘zbekiston respublikasi oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi buxoro davlat pedagogika instituti

Download 5,14 Mb. Pdf ko'rish
bet	188/239
Sana	19.05.2024
Hajmi	5,14 Mb.
	#244342

1 ... 184 185 186 187 188 189 190 191 ... 239

Bog'liq
“SAN’AT, TIL VA MADANIYAT MASALALARINI ILMIY O’RGANISHDA FAN VA

1.BIRINCHI SINFDA
Kichik yoshdagi o‘quvchilar musiqa san’ati bilan bolalar
bog‘chalarida, oilada, radio va televideniyadan beriladigan
ko‘rsatuvlar orqali tanish boladilar. Musiqa madaniyati darslarida
quvnoq kuy va qo‘shiqlarni tinglash, kuylash, raqs elementlarini
bajarish, chapak chalish hamda bolalar cholg‘u asboblarida jo‘r
bo‘lishlari musiqaga bo‘lgan ishtiyoqlarini yanada tez oshirib boradi.
Chunki bu yoshdagi bolalarda hali diqqat - e’tibor uncha to‘liq
shakllanmagan bo‘lib, ular ko‘proq serharakat va o‘yinga moyil
bo‘ladilar.
Shuningdek birinchi sinf o‘quvchilarining psixologik handa
fiziologik harakterlariga ko‘ra, ma’lum darajada xotirasi, nutqi,
diqqat - e’tibori hamda ovoz apparatlari to‘liq rivojlanmagan, bo‘lib
ovoz pardalari nozik hamda kuchsiz bo‘ladi. ko‘ra bolalarni musiqaga
tobora qiziktirishda, butun dars davomida ularni kayfiyatini saqlab
turish uchun o‘qituvchi:-
ochiq samimiy, shirin muomalasi va yoqimli
xatti - harakatlari
bilan erishishga intilishi lozim. Birinchi darsdan
boshlab o‘quvchilarni musiqaga qiziqtirish yo‘li bilan, ularni musiqiy
o‘quv qobiliyatlarini kuylash hamda ovoz sifatlarini sinchiklab
o‘rganib olishi va yuqoridagi sifatlarga ko‘ra, sinf o‘quvchilarini uch
guruhga bo‘lish tavsiya etiladi.
Ya’ni;-
I- guruhga
—iqtidorli musiqiy o‘quvi musiqiy qobiliyati
rivojlangan bolalar kiradi;
II - guruhga
– musiqani aniq Eshita oladigan, ammo sozga
o‘qituvchining ovoziga tayangan holda tushadigan bolalar;
III - guruhga
– sozga umuman tusha olmaydigan musiqiy o‘quvi
bo‘sh bolalar kiradi.
Yuqoridagi fikrimizga asoslangan holatda bolajonlarni
“musiqa
madaniyati”
mashg‘ulotida ovoz paylarini chiniqtirish maqsadida
kuylash mashqlarini zinapoyaga taqqoslab kuylatilsa yaxshiroq
natijaga erishilishiga umid qilib qolamiz. Masalan ;- bolajonlarga
zinalarda birmabir ko‘tarilib chiqiladi va ko‘tarilib chiqqan joydan
yana pastga qarab tushib kelishni obdon tushintiriladi.

335

Bolajonlar tasavvurlarida oddiy uyga chiqiladigan zinalarni
tasavvur qilishadi va bu tasavvur qisman o‘z ta’sirini ko‘rsatadi
albatta. Ammo ularning tasavvurlari kattalarnikidek mukammal
emasligini hisobga olgan holda bolajonlarga xos va mos bolalarbop
yuqoridagi tasvirni ko‘rsatib tushintirilsa, bolajonlarning yangi
axborotni qabul qilishlari ongli osonroq kechadi. Chunki ayni shu
o‘smirlik yoshida ular o‘yinqaroq va multfilimlarni katta ishtiyoq bilan
berilib tomosha qilishlarini yaxshi bilamiz. Shu sababli bolalarda ovoz
mashqlarini bajartirish jarayonida yuqoridagi foto lavhaga diqqatlarini
jalb etish natijasida musiqiy tovushlar birin - ketin yuqoriga qarab
ko‘tarilib borayatgani va o‘z novbatida ortga, ya’ni pasga qarab tushib
kelishini ko‘rsatib tushintirilganda, bolalar albatta tasvirdagi holatga
qarab kuylashga harakat qiladilar va bu jarayon albatta o‘ziga yarasha
natijani beradi.
Birinchi sinf o‘quvchilari musiqiy jarayonni sevib kuylashni
yoqtirsalarda, ammo kuylash jarayonida ovozni yuz foyiz to‘g‘ri
yo‘lga yo‘naltira olmaydilar. Chunki ularning o‘zlari chin dildan
chiroyli kuylashni xohlasalar ham, lekin hamma birdek toza tonda
kuylay olishmaydi. Sabab ularning ovoz paylari hali mo‘rt bo‘lib, ijro
davomida ovoz sirg‘anib ketishi holatlari kuzatiladi. Shuning uchun
bolajonlarga rag‘bat metodini qo‘llab, ularning kuylashlaridagi bir-
biridan farqlarini oddiygina qilib tushintirish zarur bo‘ladi. Yosh bola
o‘z o‘qituvchisiga havas qilib, uni o‘zining
ideali
sifatida qabul qiladi.

336
Shu sababli yaxshi kuylay olmaydigan bolaga, sen noto‘ri
kuylayabsan demasdan – mana qara RUSTAM, SHAXZOD, MADINA
va boshqalarning ovozlari judayam chiroyli chiqayabdi sening
ovozing ham yaxshi, lekin sening ovozing jo‘ralaring yoki
dugonalaringni ovoziga jo‘r bo‘lolmayabdi. Axir sizlar hammalaring
bir sinfda sinfdoshsizlarku to‘g‘rimi? degan gaplar va shunga
o‘xshash bola

Download 5,14 Mb.

1 ... 184 185 186 187 188 189 190 191 ... 239

Download 5,14 Mb.

Pdf ko'rish