REFERENCES
1.
B.N.Oripov. Tasviriy san’atni o‘qitish uslubiyoti.O‘quv qo‘llanma. N., 2001.
2.
I.Yuldashev, I.Pulatov, M.Qurbonova“Tasviriy san'at asarlarini idrok etishda
zamonaviy pedagogik texnologiyalaridan foydalanish yo‘llari”O‘quv uslubiy
qo‘llanma.
3.
Boymetov B, Abdirasilov S. Chizmatasvir. O‘rta maxsus kasb-hunar kollejlari
uchun o‘quv qo‘llanma.T., 2004.
346
4.
Hasanov R. Tasviriy san’atni o‘qitish metodikasidan amaliy mashg‘ulotlar.
O‘quv qo‘llanma. 1,2 qismlar. – T:TDPU, 2006.
5.
B.Oripov. Tasviriy san’at va chizmachilik kabineti, sinfdan tashqari ishlar. Т.,
1974.
MUSIQA O‘QITUVCHILARINI INNOVATSION
FAOLIYATGA TAYYORLASH
F.M.Aminov
Tarix fanlari nomzodi
Asadov Qandiyor Nusratovich
Buxoro Davlat Pedagogika Institutining II kurs
magistranti
Annotatsiya:
Ushbu maqolada musiqa o‘qituvchilarini innovatsion faoliyatga
tayyorlash haqida ma’lumotlar berilgan.
Kalit s
o‘
zlar:
musiqa, musiqa saboqlari, estetik, konsert, konferensiya.
Bola sog‘lom va har tomonlama barkamol shakllanishi uchun unda
o‘qishga intilish hissini takomillashtirish bilan cheklanib bo‘lmaydi. Ular
ongida kasb-hunar va mehnat ko‘nikmalarini hosil qilish,
umummadaniy bilimlami, milliy va umumbashariy qadriyatlarga
asoslangan yuksak ma’naviy-axloqiy fazilatlami tarbiyalash bilan o‘z
vatani va xalqiga nisbatan sadoqatni shakllantirish, atrof-muhitga
nisbatan ongli munosabatda bo‘lish tuyg‘usini, huquqiy ongini tarbiyalash
lozim.
Maktabdan tashqari ta’lim muassasalari to‘garak qatnashchilarini
doimiy ravishda fan va madaniyatning eng so‘nggi yutuqlaridan
xabardor qilib turish, ular ongini ijobiy ishlar va tarbiyaviy tadbirlar
bilan band qilish muhim o‘rin tutadi. To‘garak qatnashchilarida
mustaqillik tushunchasi shakllangan bo‘lishi shart. O‘quvchilar qaysi
to‘garakka qatnashishlaridan qat’iy nazar shu kasb yoki hunar
to‘g‘risida boshlang‘ich ko‘nikmalarga ega bo‘lishlari lozim.
Maktabdan tashqari ta’lim o‘quvchilar qiziqishiga, hoxishiga
asoslangan holda darsdan bo‘sh vaqtlarida o‘quv tarbiya jarayonini
to‘ldiradi va quyidagi yo‘nalishlar bo‘yicha to‘garak qatnashchilariga
talablar qo‘yilishi kerak:
1. Vatanga muhabbat, komil inson tarbiyasi.
2. Musiqiy estetik ta’lim.
3. Sayyoh yo‘nalishi bo‘yicha to‘garaklarga qatnashish.
4. Ekologik ta’lim yo‘nalishi bo‘yicha.
5. Huquqiy ta’lim yo‘nalishi bo‘yicha.
347
6. O‘quvchilami ma’naviy, axloqiy yo‘nalish bo‘yicha.
7. Texnik ijodkorlik yo‘nalishi bo‘yicha.
8. Istiqlol bolalari va iste’dodli yoshlar.
9. Iqtisodiy ta’lim.
Maktabdan tashqari ta’ lim muassasalari oldida turgan muhim
tarbiyaviy faoliyat musiqiy-estetik tarbiyadir. Yosh avlodga musiqiy-
estetik ta’lim berish, avvalo, muassasada o‘tkaziladigan o‘quvchilar his-
tuyg‘usini shakllantirishga asoslangan turli tadbirlarda, to‘garak
faoliyatida milliy-madaniy va tarixiy an’analarga, urf-odatlar va
umumbashariy qadriyatlarga tayangan holda amalga oshiriladi. Shu
maqsadda o‘quvchilar uylari va saroylari, bolalar va o‘smirlar ijodiyot
uylarida doirachilar, raqs, vokal-cholg‘u, folklor, maqom, karnay-
surnaychilar, ashula va raqs, o‘zbek xalq cholg‘u dastalari, xor studiyasi,
qo‘g‘irchoq teatri, drama to‘garagi, san’atsevarlar klublari tashkil etiladi.
To‘garak a’zolari ushbu dasta, to‘garak va klublarda san’atni
sevishga, ardoqlashga, san’at orqali go‘zallikni ko‘ra bilishga, shu
go‘zallik orqali o‘z ona yurtini ulug‘lashga, uning maftunkor tabiatini
asrab qolishga intiladi.
Musiqiy estetik yo‘nalish bo‘yicha tahsil olgan to‘garak a’zolari
quyidagilarni bilishi kerak:
- raqs san’ati namoyondalarining hayoti va ijodini;
- kuy tinglash, uning mohiyatini tushinib, raqs harakatlari orqali
ifodalashni;
- turli millat va elatlar mqslari harakatlarini, uni ijro etishni;
- doiraning yaratilish tarixini, uning keksa namoyondlari ijodiy
yo‘lini, doirani ushlash qoidalarini;
- cholg‘u asboblarini chalish paytida musiqa mazmunini qo‘l va
yuz harakatlari orqali ifodalash malakalarini;
- xor jamoalari birinchi o‘quv yilida qo‘shiq kuylashni va ijro
etish maxoratini, ovoz sozlash, musiqa jo‘rligisiz qo‘shiq va boshqa
asarlami hamda bir va ikki ovozda kuylashni;
- ikkinchi va undan keyingi o‘quv yilida to‘garak a’zolari uch va
to‘rt ovozlarda kuylashni, sahnada ijro etishni.
O‘quvchilarni musiqiy estetik ruxda tarbiyalashga asoslangan
ko‘nikma va malakalar quyidagi mezonlar asosida amalga oshiriladi:
- ommaviy kechalardan keng foydalanish, suhbatlar, turli
mushoiralar o‘tkazish;
- san’at namoyondalari bilan uchrashuvlar, konferensiyalar,
«Navro‘z», «Qo‘shiq bayrami», «Raqs bayrami», ko‘rik-tanlovlar,
«Folklor qo‘shiqlari bayrami», «Maqom kechasi» kabi turli tadbirlarni
o‘tkazish;
348
- muzey, teatr, konsert, me’morchilik obidalariga, tabiatning
go‘zal go‘shalariga sayohatlar uyushtirish va taassurotlarni yozib
borish;
- o‘quvchilarga estetik tarbiya berishda ijobiy munosabatga
asoslangan holda ulami boshqa turli tarbiyaviy shakl va uslublar bilan
birligini tashil etish.
Maktabdan tashqari muassasalarga qatnashadigan bolalar ham
o‘qituvchi nazoratida bo‘lib, maktab musiqa hayotiga ulaming faol
qatnashuvini ta’min etish lozim.
O‘qituvchi musiqa darsini (bir soatlik) rejasini tuzganda maqsad,
vazifasini, mavzusini, turini va o‘qitish shakllarini, musiqiy faoliyatlarni va
ular mazmunida o‘quvchilarga beriladigan bilimlar, qo‘llaniladigan
uslublar, texnologiyalarni aniqlab, so‘ng darsning senariysini yaratadi.
Darsning har bir faoliyati: musiqa tinglash, jamoa bo‘lib kuylash, musiqa
savodi, ritmik harakatlar, musiqa cholg‘u asboblarida jo‘r bo‘lish, o‘yinlar,
bir-biri bilan bog‘lanib, uzviylashtirilgan bo‘lishi kerak. Bunda
o‘quvchilarni darsga faol qatnashtirish uchun turli xil texnologiyalar,
vositalar, metod va usullar qo‘llaniladi.
Zamonaviy musiqa madaniyati darslarini badiiy – pedagogik asar
deb hisoblash mumkin. Chunki uni o‘qituvchi o‘z individual ijodidan va
tajribasidan kelib chiqqan holda yaratadi.
“Darsning kompozitsiyasi va dramaturgiyasi, uning badiiy –
pedagogik g‘oyasi, maqsad va vazifalari, shakllari, metodik usullari va
texnologiyalari ham o‘quvchilarda musiqaga, o‘quv materiallariga
qiziqishni o‘stirish, ularga musiqa san’ati va madaniyatining ma’naviy
mazmunini singdirish, zamonaviy musiqali ijodiy faoliyatni anglashi –
bularning hammasi o‘qituvchining ijodiy yondashuvchanligining mahsuli
hisoblanadi”.
Ma’lumki, har qanday pedagogik texnologiya ta’limning yangi
loyihasini rivojlantiruvchi ta’lim tamoillariga asoslangan bo‘lib, o‘quvchi
shaxsiga yo‘naltirilgan bo‘lishi kerak. O‘qituvchi va o‘quvchi, o‘quvchilar
va o‘qituvchining hamkorligi o‘zaro muloqot, bir – biriga ko‘rsatadigan
ta’siri zamonaviy talablar asosida tashkil topishi lozim. Bunday jarayonda
o‘quvchilar
bilan
hamkorlikda
ishlash
malakalari
shakllanadi.
O‘quvchilarning faol, samarali faoliyat ko‘rsatishiga yo‘naltirilgan ta’lim
jarayonining metodik ishlanmasidan farqli ravishda, ta’limning pedagogik
texnologiyasi ta’lim oluvchilarga qaratiladi, shuningdek, ularning shaxsiy
va o‘qituvchi bilan birgalikdagi faoliyatini hisobga olgan holda o‘quv
materialini o‘zlashtirishiga sharoit yaratadi.
| 