Adabiyotlar ro‘yxati :
1. Aminov, A.S., Shukurov, A.R., & Mamurova, D.I. (2021). Problems Of
Developing The Most Important Didactic Tool For Activating The Learning Process Of
Students In The Educational Process.
International Journal of Progressive Sciences and
Technologies
,
25
(1), 156-159.
2. Aminov, A.S., Mamurova, D.I., & Shukurov, A.R. (2021, February).
ADDITIONAL AND DIDACTIC GAME TECHNOLOGIES ON THE TOPIC OF LOCAL
APPEARANCE. In
EConference Globe
(pp. 34-37).
3. Islomovna M.D., Ruziboevich S.A. SCIENTIFIC AND METHODOLOGICAL
BASES OF DEVELOPMENT OF CREATIVE ACTIVITY OF STUDENTS IN DRAWING
ON THE BASIS OF COMPUTER ANIMATION MODELS //International Journal of
Psychosocial Rehabilitation. –2020. – Т. 24. – №. 4.
4. Шукуров, Аваз Рузибаевич, et al. "МЕТОДИКА ИСПОЛЬЗОВАНИЯ
КОМПЬЮТЕРНЫХ ПРОГРАММ НА УРОКАХ РИСОВАНИЯ В СРЕДНЕЙ
ШКОЛЕ."
European science
2 (58) (2021): 47-50.
341
MAKTABGACHA YOSHDAGI BOLALARDA ESTETIK
TARBIYANING MAQSADI
D.Yu. Ruziyev
BUXDU Musiqiy ta’lim yo‘nalishi professori
D.E. Saidova
BDPI Musiqa ta’limi va san’at kafedrasi 2-bosqich magistri
Annotatsiya:
Ushbu maqolada maktabgacha yoshdagi bolalarni musiqiy estetik
tarbiyalashda musiqaning o‘ziga xos o‘rni ifodalangan. Musiqaning inson hayotiga o‘zaro
ta’sirini hisobga olib, biz bolalarni musiqaga jalb qilish uchun ularni musiqa bilan imkon qadar
ertaroq tanishtirishimiz, bolalarga bu san’atning barcha go‘zalligi va xilma-xilligini ko‘rsatish
haqida g‘amxo‘rlik qilishimiz kerak.
Kalit s
o‘
zlar:
musiqa, qo‘shiq, san’at, vokal, estetik, psixologik,fiziolog, temp, ritm, kuy,
o‘lchov, registr, dinamika, tasavvur
Bolalarda estetik tarbiyaning maqsadi estetik his-tuyg‘u va fikrlarni
rivojlantirish, go‘zallikni ko‘ra bilish va ulardan zavqlana olishdan iborat,
deb tushuniladi. Aslida estetik tarbiyaning maqsad va vazifalari bu bilan
chegaralanib qolmaydi, tarbiyalanuvchilarni go‘zallik va xunuklikni,
yuksaklik va tubanlikni, shodlik, kulfatni anglash va ko‘ra bilishga
o‘rgatadi. Estetik tarbiya umuminsoniy va milliy qadriyatlar qaror
topishiga xizmat qiladi. Ayonki, tarbiya inson ongiga, his-tuyg‘ulariga,
tasavvuriga, e’tiqodiga, dunyoqarashiga, xatti-harakatlariga, xulq-atvoriga
ta’sir o‘tkazadi. 3.Musiqa bolalarning estetik idrokini shakllantiruvchi
vosita sifatida. Bolalarning shaxs sifatida tarbiyalash uchun ta’lim jismoniy
va ongli tarbiya uyg‘unlikda olib borilishi kerak. Bu maqsadga erishish
uchun bolalarda to‘g‘ri tashkillashtirilgan musiqiy mashg‘ulotlar tashkil
etiladi. Estetik tarbiya maktabgacha yoshdagi bolalarda go‘zallikni
tushunish, uni his qilish, yaxshi va yomonni, badiiy san’at turlarini farqlay
olish va ularga ijodkorona yondashishga yo‘naltirilgandir. Estetik
tarbiyaning eng ko‘zga ko‘ringan omillaridan biri bu - musiqadir. Bu
maqsadlarga erishish uchun maktabgacha yoshdagi bolalarning umumiy
musiqiyligini rivojlantirish kerak. MTT musiqa mashg‘ulotlarida
tarbiyalanuvchilar yosh psixologik xususiyatlarini e’tiborga olish
Maktabgacha ta’lim muassasalari tarbiyalanuvchilarining yosh psixologik
xususiyatlari. 3-7 yoshgacha bo‘lgan davr bog‘cha yoshi davri hisoblanadi.
Maktabgacha yoshdagi bolalar psixologiyasida juda tez sifat o‘zgarishlari
bo‘lishini inobatga olgan holda 3 davrga: 3-4 yosh kichik maktabgacha
davri; 4-5 yosh kichik bog‘cha yoshi o‘rta maktabgacha davr( o‘rta bog‘cha
yoshi); 6-7 yosh va katta maktabgacha davr katta bog‘cha yoshlariga
ajratish mumkin. Bola rivojlanish jarayonida odamlarning ilgari o‘tgan
342
avlodlari tomonidan yaratilgan predmet va hodisalar olami bilan alohida
maxsus munosabatga kirishadi. Bola insoniyat qo‘lga kiritgan barcha
yutuqlarni faol ravishda o‘zlashtirib, yegallab boradi. Bunda predmetlar
olamini, hamda ular yordamida amalga oshiriladigan xatti-harakatlarni,
tilni, odamlar orasidagi munosabatlarni yegallab olishi, faoliyat
motivlarining rivojlanishi, qobiliyatlarning o‘sib borishi, katta yoshli
kishilarning bevosita yordamida amalga oshirilib borilmog‘i kerak.
Asosan, mana shu davrdan boshlab bolaning mustaqil faoliyati kuchaya
boshlaydi. Bog‘cha yoshdagi bolalarga beriladigan tarbiya ularning
murakkab harakatlarini takomillashtirish, elementar gigiena, madaniy va
mehnat malakalari hosil qilish, nutqini o‘stirish hamda ijtimoiy axloq va
estetik didning dastlabki kurtaklarini yuzaga keltirish davridir. Mashxur
rus pedagoglaridan biri Lesgaftning fikricha, insonning bog‘cha yoshdagi
davri shunday bir davrki, bu davrda bolada kelgusida qanday xarakter
hislatlari paydo bo‘lishi belgilanadi va axloqiy xarakterning asoslari
yuzaga keladi. Bog‘cha yoshdagi bolalarning ko‘zga tashlanib turuvchi
xususiyatlaridan biri ularning serharakatligi va taqlidchanligidir. Bola
tabiatnining asosiy Qonunini shunday ifodalash mumkin: bola uzluksiz
faoliyat ko‘rsatishni talab qiladi, lekin u faoliyat natijasidan emas, balki
faoliyatning bir xilligi va bir tomonlamaligidan charchab koladi. Mana shu
so‘zlardan bog‘cha yoshidagi bola tabiatning asosiy Qonuni bo‘lmish
serharakatligini ortiq cheklab tashlamay, balki maqsadga muvofiq
ravishda uyushtirish kerakligi yaqqol ko‘rinib turibdi. Kattalar va
tengdoshlari bilan bo‘lgan munosabat orqali bola axloq normalari,
kishilarni anglash, shuningdek, ijobiy va salbiy munosabatlar bilan tanisha
boshlaydi. Bog‘cha yoshidagi bola yendi o‘z gavdasini juda yaxshi
boshqara boshlaydi. Uning harakati muvofiqlashtirilgan holda bo‘ladi. Bu
davrda bolaning nutqi jadal rivojlana boshlaydi. U yangiliklarni
yegallashga nisbatan o‘zi bilganlarini mustahkamlashga yextiyoj sezadi.
O‘zi bilgan yertagini qayta-qayta yeshitish va bundan zerikmaslik shu
davrdagi bolalarga xos xususiyatdir. Bog‘cha yoshdagi bolalar yextiyoji va
qiziqishlari jadal ravishda ortib boradi. Bu avvalo keng doyraga chiqish
extiyoji, munosabatda bo‘lish, o‘ynash extiyojlarinig mavjudligidir.
Bog‘cha yoshidagi bolalar nutqni bir muncha to‘la o‘zlashtirganlari va
xaddan tashqari harakatchanliklari tufayli ularda o‘zlariga yaqin bo‘lgan
katta odamlar va tengdoshlari bilan munosabatda bo‘lish yehtiyoji
tug‘iladi. Ular tor doyradan kengroq doyradagi munosabatlarga intila
boshladilar. Ular yendi qo‘ni-qo‘shnilarning bolalari bilan ham jamoa
bo‘lib o‘ynaydilar. Hamma narsani bilib olishga bo‘lgan ehtiyoj kuchayadi.
Bog‘cha yoshidagi bola tabiatiga xos bo‘lgan kuchli yehtiyojlardan yana bir
uning har narsani yangilik sifatida ko‘rib bola uni har tomonlama bilib
olishga intilishidir. Bog‘cha yoshdagi bolalar hayotida va ularning psixik
343
jihatidan o‘sishida qiziqishning roli ham kattadir. Qiziqish xuddi yehtiyoj
kabi bolaning biror faoliyatga undovchi omillardan biridir. Shuning uchun
ham qiziqishni bilish jarayoni bilan bog‘liq bo‘lgan murakkab psixik xodisa
desa bo‘ladi. Musiqiy ta’lim–tarbiyaning muvaffaqiyatli amalga oshirish
uchun uning psixologik asoslarini o‘rganish o‘ta muhimdir. U ruhiy tizim
xususiyatlarini ifodalash, milliy ruh holatlarini vujudga keltirish
imkoniyatiga ham yega. Buyuk bastakorlar ijodida u yoki bu xalqqa xos
bo‘lgan ruhiy tizim xususiyatlari, tuyg‘u holatlari va voqelikni in’ikos
yetish
imkoniyatlari
beqiyosligi
yaqqol
ko‘rinadi.
Milliy
ruh
xususiyatlarini musiqa vositalarida aks yettirish jarayonida xalq musiqiy
ijodi katta o‘rin tutadi.
|
