CH CH
CH2
CH3
3-metil-4-etil-1-geksin,
CH3
CH2
in,
CH3
Bunda uchlamchi bog`ni ifodalovchi raqam so`z oxirida yoki so`z boshida ko`rsatilishi mumk ya`ni:
НСС–СН2–СН2–СН3 propin–1 yoki 1-propin
ala
Olinish usullari. Sanoatda atsetilen kalsiy karbidga suv ta’sir ettirib yoki metanni ch yondirib olinadi. Kalsiy karbiddidan atsetilen quyidagicha olinadi:
CaO + 3C
3000C
Ca + CO
C HOH
Ca +
C HOH
CH
+ Ca(OH) 2
CH
oza
Bunda kalsiy karbidini olish uchun katta energiya talab qilinadi. Ammo kalsiy karbididan t atsetilen olinadi. Bir killogramm kalsiy karbiddan o’tracha 420 litr atsetilen olish mumkin.
80 0800
O O22
C
ida
Metandan atsetilen olish uchun metan 800 0C da kam miqdordagi kislorod ishtirok yondiriladi:
on
Bu jarayonni oksidlovchi ishtirokidagi piroliz qilish deb ataladi. Respublikamizda bu jaray
«Navoiazot» ishlab chiqarish birlashmasida joriy qilingan.
nli
Laboratoriya sharoitida atsetilen va uning gamologlarini uglevodorodlarning ikki galoge hosilalaridan galoid vodorodni tortib olish va atsetilenni alkillash orqali hosil qilinadi:
CH Br – CH Br
2KOH
CH CH + 2KBr + 2H O
2 2 сп.эр. 2
di. an
Atsetilenni alkillash natriy atsetilenidi yoki magniygalogenatsetilen orqali olib borila Birinchi holda atsetilenga suyuq ammiak ishtirokida natriy amidi bilan ta’sir ettiriladi. Hosil bo’lg natriy atsetilenidga galoid alkil bilan ta’sir ettirilganda atsetilenning gomologi hosil bo’ladi:
CH CH + NaNH NH3 CH C – Na CH3J CH C – CH 2 NaJ 3
an da
Ikkinchi holda esa atsetilenga efir yoki tetragidrofuran ishtirokida magniyorganik birikma bil ta’sir ettiriladi. Hosil bo’lgan birikma (Iosich kompleksi) ga galoid alkil bilan ta’sir ettirilgan atsetilenning gomologi hosil bo’ladi. Reaksiya quyidagi tenglama bo’yicha boradi:
CH CH + CH3MgJ
- CH4
CH C – MgJ R – J CH C – R
- MgJ 2
an
Har ikkala holda ham atsetilenning bir almashgan gomologi bilan birga ikki almashg gomologi ham hosil bo’ladi.
3
Tetragalogenli alkanlarga rux mtnalini ta’sir ettirib degalogenlab olish mumkin:
СH3
СBr2
СBr2
2Zn t0 CH
С С H 2ZnBr2
| 