|
O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta'lim
|
| bet | 263/314 | | Sana | 15.01.2024 | | Hajmi | 3,55 Mb. | | #138209 |
Bog'liq O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta\'limA.N.Leontevning fikricha, biz "faqat tushuniladigan" va real harakatdagi motivlarga duch kelamiz. Bola ko’pincha qancha o’qish zarurligini yaxshi tushunadi ( anglaniladigan motivlar), lekin bu narsa ham unga o’quv faoliyati bilan shug’ullanish uchun turtki bo’la olmaydi. Bu bilim mayl shaklini olsagina, biz real harakatda motiv bilan ish ko’rgan bo’lamiz. Faqat tushuniladigan motivlargina ma'lum sharoitda harakatdagi motivlar shaklini oladi. Bu narsa motivatsiyani qayta qurish uchun jiddiy ahamiyatga egadir. Maktabning vazifasi ham bola motivatsiyasini qayta qurishdan iboratdir.
Ta'kidlash kerakki, A.N.Leontev nazariy tafakkurga ega bo’lish, asos sifatidagi bilish motivlarining rivojlanish masalasiga katta e'tiborni qaratgan. U
psixik jarayonlarining shunday dinamikasini ochishga harakat qildiki, bunday dinamika motivatsiya rivojlanishi asosida o’quvchilarni bilimlarni egallashga olib keladi.
L.N.Bojovich ta'limni motivatsiyalash muammosi bo’yicha o’z oldiga o’quvchilarning o’qishga bo’lgan munosabati, psixologik jihatlari qanday maydonga chiqadi degan masalani hal qilishni maqsad qilib qo’yadi. Bu munosabatning psixologik mohiyatini ochadigan muhim jihatlardan biri "o’quvchilar o’qish faoliyati"ni belgilaydigan motivlarning yig’indisi hisoblanadi. Bunda ta'lim motivlari deganda, biz bola nima uchun o’ishga majbur bo’lishini tushunamiz".
L.N.Bojovich ta'kidlashicha, o’qish motivlari bolaning asosiy munosabatlari bilan, uning ehtiyojlari va intilishlari bilan ichki aloqada bo’ladi. Aynan shu tufayli ular yetarli majburlash kuchiga ega bo’ladi.
O’zbekiston psixologlari tadqiqotlarida motiv va motivatsiya muammosi
O’quv faoliyati motivatsiyasi muammosi hamdo’stlik davlatlari qatori respublikamizda ham ilmiy tadqiqot olib borayotgan olimlar tomonidan keng miqyosda o’rganib kelinmoqda. Jumladan, keyingi yillarda mazkur ilmiy muammolarning turli jabhalariga nisbatan qiziqish yanada kuchayib bormoqda. Bunga yaqqol misol sifatida respublikamiz miqyosida ushbu muammo yuzasidan tadqiqot ishlarini olib borayotgan taniqli psixolog olimlarni ta'kidlab o’tish joizdir. Bular sirasiga respublikamizda psixologiya fanining rivojlanishiga amaliy va nazariy hissasini qo’shib kelayotgan M.G.Davletshin rahbarligidagi uning shogirdlari A.Q.Saitova, F.I.Haydarovlar hamda E.G’.G’oziev va E.Z.Usmonova, V.A.Tokareva, A.A.Fayzullaev, R.Asomova, U.Jumaev va boshqalarning ushbu muammo yuzasidan olib borgan tadqiqotlarini kiritishimiz mumkin.
Keyingi o’n yilliklar mobaynida M.G.Davletshin rahbarligida ushbu muammo yangicha ilmiy asosda talqin qilinib, keng ko’lamda o’rganilmoqda. M.G.Davletshinning fikrlariga ko’ra, O’zbekiston kelajagi bo’lgan yoshlar har xil sohaning mazmuniga ongli ravishda yondashuvi orqali, ularni mumkin qadar ertaroq, to’g’ri va oqilona tasavvur qiladi. M.G.Davletshin konsepsiyasidan kelib chiqqan holda olib borilgan tadqiqotlardan biri A.Q.Saitovaning "O’smir yoshidagi o’quvchilarning o’quv motivlarini va qadriyatlarini o’rganishga" bag’ishlangan ishdir. Bu ishda muallif o’smir yoshining xususiyatlariga tayangan holda bir qator xulosalarga kelgan. Xususan tadqiqotchi fikriga ko’ra, o’smirlar o’quv faoliyatida potensial hisoblangan motiv o’z-o’zini namoyon qilish motividir; o’quv faoliyati o’smir o’quvchilarda o’z-o’zini takomillashtirishga, bu esa o’quv faoliyati bilan bog’liqdir. Muallif tomonidan olib borilgan ilmiy izlanishlarda shaxsdagi qadriyatlar yo’nalganligining o’quv faoliyatga bog’liqligi masalalari tadqiq qilinadi.
|
| |
