Asosiy vositalar harakati

Asosiy vositalarni ishga tushirish =
koeffitsiyenti (K_it )

Ishga tushirilgan asosiy vositalar qiymati Asosiy vositalarning yil oxiridagi qoldig‘i

K = ^1608,1 · 100 = 27,9%

Yangilanish
^it 5759,9


₌ Yangi asosiy vositalar qiymati

^{koeffitsiyenti (K}_ya ⁾ Asosiy vositalarning yil oxiridagi qoldig‘i

K _ya =
590,0

5759,9

· 100 = 10,2%.

Tezkor texnik taraqqiyot davrida ilg‘or bo‘lib ko‘ringan texnologi- yalar 5-7 yillik qisqa vaqt mobaynida ma’naviy jihatdan eskirib, ularning o‘rnini yanada takomillashgan texnologiyalar egallamoqda.

Chiqib ketish ₌
Asosiy vositalar chiqimi

koeffitsiyenti Asosiy vositalarni yil boshiga qoldig‘i

K_ch =
442,9

4594,7

· 100 = 9,6%

^Tugatish ₌ Tugatilgan asosiy vositalar qiymati _.
koeffitsiyenti Asosiy vositalarni yil boshiga qoldig‘i

Quyidagi xo‘jalik operatsiyalari natijasida asosiy vositalar korxona aktivlari tarkibidan chiqib ketadi:

• 
  realizatsiya qilinganda;
  
• 
  bundan buyon foydalanish maqsadga muvofiq emasligi tufayli;
  
• 
  chet korxona va shaxslarga bepul berilganida;
  
• 
  boshqa korxonalarning ustav kapitaliga ulush sifatida qo‘shil- ganida;
  
• 
  moliyaviy lizing shartnomasiga ko‘ra topshirilganida;
  
• 
  kamomad yoki yo‘qotish aniqlanganida.
  

Mahsulot assortimentini yangilash, uning sifatini talab darajasiga ko‘tarish, mehnat unumdorligini oshirish tannarxni pasaytirish doimo ishlab chiqarishni yangi texnika bilan qurollantirishni talab etadi.

K _a =
4 4 2 , 9



1 6 0 8 ,1

· 1 0 0 =

2 7 , 5 %

6. Fond qaytimi dinamikasi va unga tashkiliy-texnik omillar ta’siri tahlili

Firma, kompaniya va korxonalar asosiy ishlab chiqarish fondlaridan samarali foydalanishi tufayli ishlab chiqarilayotgan mahsulot tannarxi pasayadi, foyda va rentabelligi oshishiga erishiladi. Mahsulot tannar- xining pasayishi, raqobatbardoshligini oshirishda O‘zbekiston Respub- likasi Prezidentining 2007-yil 15-martdagi «Ishlab chiqarishni modernizat- siyalash, texnik va texnologik qayta jihozlashni rag‘batlantirishga oid qo‘- shimcha chora-tadbirlari to‘g‘risida»gi Farmoni muhim ahamiyatga ega.
Mazkur farmonga muvofiq xo‘jalik yurituvchi subyektlar ishlab chiqarishga zamonaviy uskunalar muntazam kiritish asosida moder- nizatsiyalashni ta’minlasa, yangi texnika ishlab chiqarishga joriy etilgan paytdan boshlab quyidagi qo‘shimcha imtiyozlarga ega bo‘ladilar:

• 
  ishlab chiqarishni modernizatsiyalash, texnik va texnologik qayta jihozlash uchun berilgan kreditlarni qaytarishga, lizing obyektini to‘lash- ga yo‘naltirilgan mablag‘lar miqdorida uch yil mobaynida foydadan olinadigan soliq bazasi tegishli hisobot davri uchun hisoblangan amortizatsiya mablag‘lari foydalanish sharti bilan kamaytiriladi;
  
• 
  ishlab chiqarishga joriy etilgan yangi texnologik jihozlar besh yil muddatga mulk solig‘idan ozod etiladi;
  
• 
  soliqqa tortishning soddalashtirilgan tartibi qo‘llaniladigan ishlab chiqarish mikrofirmalari va kichik korxonalari uchun besh yil davomida yagona soliq to‘lovi to‘lashda soliqqa tortiladigan bazani xarid qilingan yangi tovar-moddiy zaxiralar bo‘yicha qonunchilikda belgilangan bojxona to‘lovlarini to‘lashda imtiyozlardan foydalaniladi.
  

Asosiy ishlab chiqarish fondlaridan samarali foydalanish quyidagi ko‘rsatkichlar tizimi orqali ifodalanadi.

• 
  umumiy ko‘rsatkichlar;
  
• 
  yakka ko‘rsatkichlar.
  

Umumiy ko‘rsatkichlar qatoriga quyidagilar kiradi:

Fond rentabelligi =

Asosiy faoliyatdan ko‘rilgan foyda

Asosiy ishlab chiqarish fondlarinining o‘rtacha yillik qiymati