68
prujina 3 ning cho‟zilishiga olib keladi. O‟z navbatida prujina kuchi ta‟sirida
silindr 4 da joylashgan porshen 5 siljib, havoni silindrning chap qismidan o‟ng
qismiga hayday boshlaydi va bu havo kanal bo‟ylab drossel 7 orqali o‟tadi.
Drosselning holati relening ishlab ketish vaqtini belgilaydi. Uning holatini
o‟zgartirib ishlab ketish vaqtini turlicha qo‟yish mumkin. Bu vaqt shtok 6 ning
siljishi tufayli kontakt 8 ulanganda tugaydi.
2.2.2-rasm. Elektropnevmatik vaqt relesi sxemasi
Yuqorida ko‟rilgan rele konstruksiyalarida belgilangan vaqtni qay darajada
aniq ushlab turishni belgilovchi sabablar bor. Elektropnevmatik vaqt relelarida
bular porshen va drossel
zichlagich larining ahvoli, havo harorati, prujina
parametrlari va chulg‟am kuchlanishlarining xatoliklaridir. Elektron vaqt relelarida
esa kuchlanish berilishining va tranzistor parametrlarining o‟zgarishi. Bu sabablar
ushlab turish vaqtining belgilangan va ayni qiymatlari orasida
farq - xatolik hosil
qiladi.
Laboratoriya qurilmasining tuzilishi. Laboratoriya qurilmasi elektron va
elektropnevmatik vaqt relelari o‟rnatilgan stenddan iborat.
Qurilmani elektr
manbaiga ulash uchun PK1 ulagichi, o‟lchash uchun PK2 ulagichi xizmat qiladi.
Relelarning ushlab turish vaqtlarini belgilash uchun qurilmada elektrosekundomer
o‟rnatilgan.
Quyida keltirilgan formulalar yordamida vaqt relelari o‟rnatilgan
qurilmaning
ishlash xatoliklari aniqlanadi:
69
O‟rtacha ushlab turish vaqti: T
o‟rt
= t
1
+ t
2
+ t
3
... + t
i
/ n , s.
bunda n - o‟lchashlar soni;
t
1
, t
2
,...t
i
- ushlab turish vaqtlari.
Rele qurilmasining Absolyut xatoligi
t = t
max
- t
min
t
max
- maksimal ushlab turish vaqti, s;
t
min
- minimal ushlab turish vaqti, s.
Relening nisbiy xatoligi
=
t / t
o‟rt
Tajriba natijalari jadvallari
2.2.1-jadval. Elektron vaqt relesi uchun
№ 1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
t,s
2. 2.2-jadval.Elektropnevmatik vaqt relesi uchun
№ 1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
t,s
ISHNI BAJARISH TARTIBI
1. Vaqt relelarining ishlash prinsiplari o‟rganiladi.
2. Tekshirilayotgan rele uchun 15 sekunddan ko‟p bo‟lmagan ushlab turish
vaqti o‟rnatiladi.
3. Tekshirilayotgan rele ulagich yordamida manbaga ulanadi.
4. Tugmachani bosib elektrosekundomer
hisoblashni tugallamaguncha
ushlab turiladi.
5. Tajriba har bir vaqt relesi uchun 10 marotaba qaytarilib, natijalari 2.1 va
2.2-jadvallarga yoziladi.
BAJARILGAN ISH BO‟YICHA HISOBOT MAZMUNI
1. Vaqt relelarining sxemalari va ular haqida qisqacha ma‟lumot.
2. Tajriba natijalari.
3. Xulosa.
70
NAZORAT SAVOLLARI
1. Elektron vaqt relesining ishlash tartibi.
2. Elektropnevmatik vaqt relesining ishlash tartibi.
3. Vaqt relelarining qo‟llanilish obyektlari.
4.Vaqt relelarining ishlash aniqligini belgilovchi xususiyatlar.
Hisobotni bajardi _______________________"__"______ 20 __y.
f.i.sh., imzo
Hisobotni qabul qildi ______________________"___"_____ 20 __y.
f.i.sh., imzo
