VC
Visocous Coupling Вязкостная муфта
Qovushqoq mufta
VTEC
Variable Vаlуе
Timing and Lift
Электронное
управление изменяемой
Fazani o‟zgarishi va
klapanlarning
169
Qisqartma
Definitionin
English
Определение на
русском языке
O’zbek tilidagi
tafsifi
Electronic Control
фазой и подъемом
клапанов
ko‟tarilishini elektron
boshqarish
VVA
Variable Vаlуе
Actuation
Варьируемое
управление клапанами
Klapanlarning
o‟zgaruvchan
boshqaruvi
VVT-i
Vаlуе variable
timing-intelligent
Системы изменяемых
фаз газораспределения
Gaz taqsimlash
fazalari o‟zgaruvchan
tizimi
VIN
Vehicle
Identification
Number
Идентификационный
номер транспортнего
средства (ТС)
Transport vositasini
identifikatsiyalash
raqami
4WD
4 Wheel Drive
полный привод(обычно
"подключаемый
полный привод", т.е.
подключаемый и
отключаемый вручную)
Тo‟liq yuritma
(odatda qo‟lda ishga
tushiriladigan to‟liq
yuritma)
АКБ
Accumulator
battery
Аккумуляторная
батарея
Akkumlyator
batareyasi
АКП
Automatic
transmission
Автоматическая
коробка передач
Avtomat uzatmalar
qutisi
АМК, БК Car Trip Computer Автомобильный
маршрутный
компьютер
Avtomobil yo‟nalishi
kompyuteri
АDC
Analog to digital
converter
Аналого-цифровой
преобразователь
Analog-raqamli
oʹzgartirgich
BCS
Bort control
system
Бортовая система
контроля
Bort nazorat tizimi
CТOS
Contactless
transistor ignition
system
Бесконтактная
транзисторная система
зажигания
Kontaktsiz
tranzistorli o‟t
oldirish tizimi
ICE
Internal
combustion engine
Двигатель внутреннего
сгорания
Ichki yonuv dvigateli
KS
Knock sensor
Датчик детонации
Detonatsiya datchiki
OS
Oxygen sensor
Датчик концентрации
кислорода
Kislorod konsentra-
siyasi datchiki
МAFS
Mass air flow
sensor
Датчик массового
расхода воздуха
Havoning massa sarfi
datchigi
TPS
Throttle position
sensor
Датчик положения
дроссельной заслонки
Drossel to‟sgichi
holati datchigi
CSPS
Crankshaft
position sensor
Датчик положения
коленчатого вала
Tirsakli val holati
datchigi
SS
Speed sensor
Датчик скорости
Tezlik datchigi
170
Qisqartma
Definitionin
English
Определение на
русском языке
O’zbek tilidagi
tafsifi
IATS
Intake air
temperature
sensor
Датчик температуры
воздуха на впуске
Havoning kirishdagi
temperatura datchigi
CТS
Coolant
temperature sensor
Датчик температуры
охлаждающей
жидкости
Sovituvchi suyuqlik
temperaturasi
datchigi
IС
Integrated circuits
Интегральные
микросхемы
Integral
mikrosxemalar
ISА
Integrated starter
alternator
Интегрированный
стартер-альтернатор
(генератор)
Integrallashgan
starter
alternator(generator)
ID
Instrumentation
Dashboard
Контрольно-
измерительная панель
приборов
Nazorat-o‟lchov
asboblar paneli
COSD
Complex
operational search
and detention
Комплекс оперативного
розыска и задержания
Operativ izlash va
to‟xtatish tizihi
MP
Microprocessor
Микропроцессор
Microprocessor
MPIS
Microprocessor
ignition system
Микропроцессорная
система зажигания
Microprocessor
MPEM
Microprocessor
engine management
system
Микропроцессорная
система управления
двигателем
Dvigatelni
mikroprotsessorli
tizimi
RM
Random access
memory
Оперативное
запоминающее
устройство
Operativ xotira
qurilmasi
P
Positioning
Определение
местоположения
Joylashgan jouini
aniqlash tizimi
ROM
Read only memory Постоянное
запоминающее
устройство
Doimiy xotira
qurilmasi
SR
Secondary air
regulator
Регулятор добавочного
воздуха
O‟shimcha havo
berish rustlagichi
VR
Voltage regulator
Регулятор напряжения
Kuchla nish
rostlagichi
IC
Idle control
Регулятор холостого
хода
Salt ishlash
rostlagichi
FAM
Fuel-air mixture
Топливно-воздушная
смесь
yonilg‟i – havo
aralashmasi
НPFP
High pressure fuel
pump
Топливный насос
высокого давления
Yuqori bosimli
yonilg‟i nasosi
EPP
Electric petrol
Электробензонасос
Elektr benzonasos
171
Qisqartma
Definitionin
English
Определение на
русском языке
O’zbek tilidagi
tafsifi
pump
EEMS
Electronic engine
management
system
Электронная система
автоматического
управления двигателем
Dvigateli avtomatik
boshqarish electron
tizimi
EIS
Electronic ignition
system
Электронная система
зажигания
O‟t oldirish ellektron
tizimi
NAZORAT SAVOLLARI
1. IYOD
elektron boshqarish tizimlarini qisqartma
ko„rinishida
belgilanishlarini sanab bering.
2. Avtomobil transmissiyasini boshqarish tizimlarini qisqartma ko„rinishida
belgilanishlarini sanab bering.
3. Qaysi tizimlar aktiv va passiv xavfsizlik tizimlariga kiradi?
4. Bort kompyuter tizimiga tegishli tizimlar qisqartma nomlariga misollar
keltiring va tushunchalari bering.
TAVSIYA QILINGAN ADABIYOTLAR
1. Bosch.
Automotive
Handbook.
5th
Edition /
Автомобильный
справочник. Пер. с англ. – 3-е изд., перераб. и доп. – М.: «За рулем», 2012 -
1231 с.
2. Denton T. Automotive electronics. Published by Elsevler Ltd, 2006 /
Дентон Т. Автомобильная электроника. Пер. с англ. В.М.Александрова. – НТ
Пресс, 2008. – 576 с.
172
AMALIY ISH BO„YICHA HISOBOT MAZMUNI
Avtomobillarda qo„llaniladigan elektron tizimlarning belgilanishi
va ular haqida ma‟lumotlar
№
Elektron tizimning
qiskartma
belgilanish
(o„qituvchi beradi)
Tizimning to„liq nomi, uning vazifasi, tuzilishi va
ishlash prinsipining annotatsiyasi
(ma‟lumot olingan manba ko„rsatilishi kerak)
1
2
3
4
173
AMALIY ISH BO„YICHA HISOBOT NA‟MUNASI
№
Elektron
tizimning
belgilanishi
1
AUQ –
avtomatik
uzatmalar
qutisi
Avtomobillarning avtomatik transmissiyasini uch turga ajratish
mumkin: gidrotransformator bazasidagi avtomatik uzatmalar
qutisi (ZF Ecomat), elektron boshqaruvli mexanik uzatmalar
qutisi (Steptronic, SensoDrive), variatorli uzatmalar qutisi
(Continuosly variable transmission (CVT)).
Yengil avtomobil uchun 5
pog„onali AUQ (ZF5HP24)
Yengil avtomobillar uchun
pog„onasiz uzatmalar qutisi
(ZF VT1)
Sekinlatgich bilan jihozlangan
yuk avtomobillari, avtobuslar va
maxsus transport vositalarining
AUQ (ZF ecomat 5 hp 500)
Audi A6 avtomobilining
variatorli AUQ (CVT,
multitronik)
174
2
AMK, BK –
Avtomobil
marshrut
kompyuteri
Avtomobil marshrut kompyuteri
Bort kompyuteri (avtomobil marshrut kompyuteri (AMK))
haydovchiga avtomobil holati haqidagi turli ma'lumotlarni
uzatadi, navigatsion tizim va h.k. lar orqali tashqi muhit bilan
avtomobilning aloqa vositalarini boshqaradi. Odatda bort
kompyuteri
ma'lumotni
raqamli
displeyga
uzatadi,
avtomobilning uskunalar paneliga boshqaruv pulti orqali
boshqariladi.
Sensorli displey (navigatsion tizim oynasida berilgan)
Bort
kompyuteri
aniq
vaqt
va
sanani,
forsunka
forsunkaning ochiq holati davomidagi yonilg„i umumiy sarfini,
tezlik va o„tgan masofani aniqlaydi. Displeyda odatda
quyidagi ma'lumotlar beriladi:
vaqt, kun va sana;
yo„nalish bo„yicha o„rtacha tezlik;
bosib o„tgan yo„lda vaqt;
yo„nalish bo„yicha yonilg„ining o„rtacha sarfi;
yonilg„ining vaqt bo„yicha sarfi;
yo„nalish bo„yicha yonilg„i sarfi;
qoldiq yonilg„i bilan bosib o„tish mumkin bo„lgan
masofa.
Avtomobil marshrut kompyuterining soddalashtirilgan
strukturaviy sxemasi
175
3
ARO„ –
analog-
raqamli
o„zgartirgich
Analog-raqamli o„zgartirgich
Analog-raqamli o„zgartirgich analog signallarni, masalan,
termistordan kelayotgan signalni raqamli signal ko„rinishiga
kompyuter yoki sxemalar orqali o„zgartirish uchun xizmat
qiladi.
Natijaviy hisoblagichli ARO„
Operatsion kuchaytirgich
(OK)
F-filtr; S/H-tanlash va saqlash elementi,
A/D-analog-raqamli o‟zgartirgich
Analog signalni raqamli
o„zgartirish
Ideal 3 bitli analog raqamli
o„zgartirgich uchun o„zgarish
funksiyasi
176
4 BNT – bort
nazorat
tizimi
Bort nazorat tizimi
Bort nazorat tizimi (BNT) haydovchiga avtomobilning
uzellar, mexanizmlar, tizimlar, qurilmalar ishida nosozliklar
yoki buzilishlar mavjudligi to„g„risida ma'lumot beradi. Bu
nosozlik joyini tezda aniqlashga, xizmat ko„rsatish hajmini
oldindan rejalashtirishga yordam beradi.
BNT dasturining maqsadi: haydovchini avtomobilning
asosiy
tizimlarini
boshqarishdan
ozod
qilish,
uning
ahamiyatini baholab, nosozliklar yuzaga kelishi to„g„risida
ogohlantirish, keyingi buzilishlarning oldini olish zarurligi
to„g„risida habardor qilish.
BNT ning quyidagi shakllari qo„llaniladi:
• mavjud nosozliklar to„g„risidagi ma'lumotlar kompyuterning
xotirasiga kiritiladi, u texnik xizmat ko„rsatilgunga qadar
saqlanadi, bu erda master-diagnostik uni monitor ekranida
chiqaradi;
• diagnostika vaqtida kompyuter tashxis qo„yuvchining ishini
yengillatadi va aniq tashxis qo„yishni ta'minlaydi.
Sensorli displey (navigatsion tizim oynasida ko„rsatilgan)
Audi A6 zamonaviy avtomobili misolida ko„p funksiyali
elektron boshqaruv bloki
Hisobotni bajardi _______________________"__"______ 20 __y.
f.i.sh., imzo
Hisobotni qabul qildi ______________________"___"_____ 20 __y.
f.i.sh., imzo
177
2-AMALIY MASHG„ULOT
O„xshash ABT larni o„rganish asosida loyihalanadigan tizimning prinsipial
(konstruktiv) va funksional sxemalarini tuzish
Ishning maqsadi - Avtomobillar, traktorlar va QXM larida qo„llaniladigan
talaba shaxsiy topshirig„i va unga o„xshash ABT larning prinsipial sxemalari
asosida ularning tuzilishi va ishlash prinsiplarini o„rganish, tizimning funksional
sxemasini tuzish bo„yicha bilim va ko„nikmalarni o„zlashtirish.
Topshiriq - Talaba shaxsiy topshirig„i uchun tanlagan ABT ning prinsipial
sxemasini tuzish va ishlash prinsipini tavsiflash. Tizimni funksional elementlarga
ajratib olish va funksional sxemasini tuzish.
| 