Inkubasiya nihoyasida ushbu tuxumlar jonlanishi 10 foizdan 100

170 
aniqlandi. Asaka urug’chilik zavodida mavjud texnologiya ya’ni kapalaklarni 
izolyasiya xaltachalarida doimo saqlash qiyoslovchi variant vazifasini o’tadi. 
Ona kapalaklarning dastlabki sutkada qo’ygan tuxumlari har uchchala 
duragaylarida mavjud usulga nisbatan birmuncha pastroq ko’rsatkichlarga ega 
ekani ma’lum bo’ldi.
Har bir duragay bo’yicha tajriba va qiyoslovchi variantlar tuxumlaridan 
namunalar olindi va inkubasiyaga qo’yildi. Tuxumlardan ochib chiqqan qurtlar 
soniga qarab jonlanish foizi topildi. Variantlar bo’yicha qurtlar boqilib lichinka 
bosqichdagi hayotchanlik aniqlandi. Kapalaklarning dastlabki sutkada qo’ygan 
tuxumlari mavjud texnologiyada tayyorlangan tuxumlarga nisbatan avvalo 
jonlanish foizining yuqori bo’lishi bilan farqlanadi. Tajriba variantida 
tayyorlangan tuxumlardan chiqqan qurtlar miqdori qiyoslovchi vraiantga 
nisbatan Tetragibrid-3 duragayida 3,5%, Andijon-3 duragayida 4,5%, Andijon-4 
duragayida 4,3% ko’proq bo’ldi. 
To’plangan ma’lumotlar kapalaklarning bir sutka davomida qo’ygan 
tuxumlaridan chiqqan qurtlar foizi va ularning hayotchanligi ham ancha yuqori 
bo’lishi, oqibatda har qutidan olinadigan pilla hosilini ko’payishini ta’minlaydi. 
Tajriba va qiyoslovchi variantlarda tayyorlangan tuxumlardan chiqqan qurtlar 
o’ragan pillalarning mahsuldorlik belgilari ham atroflicha o’rganildi. Buning 
uchun har bir duragay bo’yicha tajriba va qiyoslovchi variantlarda qurtlar bir xil 
gigrotermik va oziqlantirish sharoitida boqildi. So’ngra yetishtirilgan pillalardan 
namunalar olinib, pillaning o’rtacha vazni va ipakchilik belgilari aniqlandi. 
Urg’ochi kapalaklarning dastlabki sutkada qo’ygan tuxumlarini ajratib olish 
usuli faqat pilla hosilini ko’paytirib qolmay, ulardagi ipak miqdorini ham 
oshishiga olib keldi. Bir sutka davomida qo’yilgan tuxumlar jonlantirilib, ulardan 
chiqqan qurtlar ipak qobig’i vazni ancha og’ir pillalar o’radiki, har quti hisobidan 
ipak hosildorligi tajriba variantida 22,4-23,7 kg bo’lib, qiyoslovchi variantiga 
nisbatan 29,5-33,9% ga ko’proq bo’ldi. qurtlarni boqish va parvarishlashda bir 
xil mehnat va ozuqa sarflangan bo’lishiga qaramay tajriba variantida qiyoslovchi 

171 
variantga nisbatan har quti hisobidan Tetragibrid-3 duragayi bo’yicha 5,4 kg, 
Andijon-3 duragayi bo’yicha 6,0 kg, Andijon –4 duragayi bo’yicha 5,2 kg 
ko’proq ipak olish mumkinligi ma’lum bo’ldi. 
Otalangan kapalaklarning ikkinchi va undan keyingi sutkalarda qo’ygan 
tuxumlariga nisbatan dastlabki 24 sutka davomida qo’yilgan tuxumlar nasldorlik 
va mahsuldorlik imkoniyatlari ancha yuqori bo’lishi yaqqol namoyon bo’ldi. Bu 
qonuniyatning nazariy asosi shundaki, ipak qurti tuxumdoni sakkizta tuxum 
naychalaridan iborat. Ularning hosil bo’lishi va rivojlanishi lichinkaning birinchi 
yoshidan boshlanadi. qurtning IV va V yoshiga kelib, tuxum naychalari uzayib, 
lichincha, g’umbak tanasi ko’p qismga tarqaladi. Ushbu naychalarda dastlabki 
hosil bo’lgan tuxum xujayralar rivojlanishda ancha ilgarilab ketsa, naychalarning 
oxiridagi hujayralar rivoji ancha orqada bo’ladi. Otalangan kapalaklar dastlabki 
sutkada qo’ygan tuxumlari xuddi shu rivojlanishda ancha oldinda bo’lgan tuxum 
hujayralardan hosil bo’lgan. Keyingi sutkalarda qo’yilgan tuxumlar (soni) esa 
naychalarning eng oxirida, ya’ni rivojlanishda orqada qolgan tuxum 
hujayralardan tashkil topgan bo’ladi. Tuxum hujayra o’zining o’sishi va 
rivojlanish jarayonida ming marta kattalashadi. Bu jarayonda tuxum naychalarida 
joylashgan tuxumlarning rivoji baravariga yoki bir tekis amalga oshmaydi. 
Shunday qilib, g’umbak va kapalak tanasida tuxumlar bir tekis 
rivojlanmaydi. Rivojlanishda ilgarilangan tuxum hujayralar naychaning tuxum 
qo’yish a’zosiga yaqin qismida joylashgan bo’ladi. Dastlabki sutkada qo’yilgan 
tuxumlar xuddi shu tuxum hujayradan rivojlangan. 
Otalangan kapalaklarning dastlabki 24 soat davomida qo’ygan tuxumlarini 
ajratib olish usuli urug’chilik korxonalarda tayyorlanayotgan ipak qurti tuxumlari 
sifati va ularning mahsuldorligini oshirishning samarali usuli bo’lib, uni ipak 
qurti tuxumlarini tayyorlash texnologiyasiga kiritish maqsadga muvofiqdir.

Download 11,98 Mb.