O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti

237 
32.3. Moliyaviy tadbirkorlik 
Moliyaviy tadbirkorlik – pul va qimmatli qog‘ozlar oldi-sotdisi 
bilan bog‘liq tadbirkorlik faoliyati. 
Tadbirkorlik shakllari tadbirkorlik turlari bilan bir qatorda, 
tadbirkorlik shakllarini ham to‘g‘ri tanlash muhim hisoblanadi. 
Tadbirkorlik shakli – faoliyat yuzasidan hamkorlar, boshqa 
tadbirkorlar va davlat idoralari bilan munosabati jihatidan 
farqlanuvchi belgilar tizimidir. Tadbirkorlikning muayyan shakli 
bozorning holati va tadbirkor ixtiyorida kapitalning mavjudligi orqali 
belgilanadi. Tadbirkorlikning asosiy shakllariga yakka tartibdagi 
tadbirkorlik, jamoa tadbirkorligi, korporativ tadbirkorlik kiradi. 
Tadbirkorlik har bir shaklining o‘ziga xos xususiyatlarini keyingi 
mavzularda ko‘rib chiqamiz. 
Yakka tartibdagi tadbirkorlikning mazmuni siz tadbirkorlikni 
boshlashdan avval uni qanday shaklda amalga oshirishingizni aniqlab 
olishingiz lozim. Buning uchun dastlab eng oddiy shaklni tanlash 
maqsadga muvofiqdir. Bu esa yakka tartibdagi tadbirkorlik 
hisoblanadi. Yakka tartibdagi tadbirkorlik – yuridik shaxs tashkil 
etmasdan xususiy tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirish shaklidir. 
Bunday faoliyatni amalga oshirish uchun «yakka tartibdagi tadbirkor» 
sifatida davlat ro‘yxatidan o‘tish kifoya. Yakka tartibdagi tadbirkorlik 
jismoniy shaxs (yakka tartibdagi tadbirkor) tomonidan tadbirkorlik 
faoliyatini yuridik shaxs tashkil etmagan holda amalga oshirishdir. 
Jismoniy va yuridik shaxs yakka tartibdagi tadbirkorga berilgan 
ta’rifda jismoniy shaxs va yuridik shaxs tushunchalari uchraydi. 
Shunday ekan, mazkur tushunchalarning ma’nosini bilib olish 
tadbirkorlik shakllari to‘g‘risida kengroq tasavvur hosil qilish 
imkonini 
beradi. 
Yuridik 
shaxs 
– fuqarolik huquq va 
majburiyatlarining subyektlari hisoblanuvchi korxona, muassasa, 
tashkilotlar. O‘zbekiston Respublikasi qonunchiligiga ko‘ra, yuridik 
shaxs o‘z mulkida, xo‘jalik yuritishda yoki operativ boshqaruvda 
alohida mol-mulkka ega bo‘lgan hamda o‘z majburiyatlari yuzasidan 
ushbu mol-mulk bilan javob beradigan, o‘z nomidan mulkiy va 
shaxsiy nomulkiy huquqlarga ega bo‘lib, ularni amalga oshira 
oladigan, majburiyatlarni bajara oladigan, sudda da’vogar va javobgar 
bo‘la oladigan tashkilotdir. Yuridik shaxslar mustaqil balans yoki 
smetaga ega bo‘lishlari kerak.

238 
Jismoniy shaxs – huquqiy munosabatlarning ishtirokchisi 
bo‘lgan alohida fuqaroni ifodalovchi tushuncha. U jamoaviy tuzilma 
bo‘lgan yuridik shaxsdan farq qiladi: jismoniy shaxs bevosita o‘z 
nomidan ish yuritadi – faoliyat yurgizishi uchun jamoaviy tuzilma – 
tegishli firma yoki korxonani qonunda belgilangan tartibda ro‘yxatdan 
o‘tkazishi shart emas. 

Download 4,62 Mb.