• Eramizdan oldingi IX asrning o‘rtalari .
  • Eramizning 56-yili.
  • O„zbekiston respublikаsi oliy vа o„rtа mаxsus tа‟lim vаzirligi buxoro davlat universiteti tahirov Behzod Nasriddinovich axborot xavfsizligi asoslari




    Download 3 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet32/107
    Sana13.05.2024
    Hajmi3 Mb.
    #229692
    1   ...   28   29   30   31   32   33   34   35   ...   107
    Bog'liq
    13241 2 62D59433227506AEF1BEA6CA35C85C6376F78A92

    «Kriptografiya
    »
    atamasi grek tilidan tarjima qilinganda «yashirish, 
    yozuvni berkitib qo‗ymoq» ma‘nosini bildiradi. Atamaning ma‘nosi 
    kriptografiya kerakli ma‘lumotni yashirin saqlash va himoyalash maqsadida 
    qo‗llanishini anglatadi. 
    Eramizdan oldingi XX asr. Mesopatamiyada o‗tkazilgan qazilmalar vaqtida eng 
    qadimiy shifrlangan matnlar topilgan. Loydan yasalgan taxtachaga qoziqchalar 
    bilan yozilgan matn hunarmandlarning sopol buyumlarini qoplash uchun 
    tayyorlanadigan bo‗yoqning retsepti bo‗lib, u tijorat siri hisoblangan. Qadimgi 
    misrliklarning diniy yozuvlari va tibbiyot retseptlari ham ma‘lum. 
    Eramizdan oldingi IX asrning o‘rtalari
    .
    Plutarx bergan ma‘lumotlariga 
    ko‗ra, ana shu davrda shifrlovchi qurilma – skital, qo‗llanilgan bo‗lib, u o‗rin 
    almashtirishlar orqali matnni shifrlash imkonini bergan. Matnni shifrlashda 
    so‗zlar biror diametrli silindrga (skitalga) o‗ralgan ensiz lentaga yozilgan. Lenta 
    yoyilganda unda ochiq matn harflarining o‗rinlari almashtirilgan holati hosil 
    bo‗lgan. Bunda kalit sifatida silindrning diametri xizmat qilgan. Bunday 
    matnni shifrdan yechish usulini Aristotel taklif etgan. U lentani konusga o‗ragan 
    va o‗qilishi mumkin bo‗lgan so‗z yoki so‗zning bir qismini ko‗rsatuvchi joy 
    silindrning diametri deb hisoblagan. 
    Eramizning 56-yili.
    Y.Sezar gallar bilan urush vaqtida shirflashning 
    almashtirish turini qo‗llagan. Ochiq matn alfaviti ostiga sikl bo‗yicha (Sezarda 


    42 
    uchta pozitsiyaga) siljitish orqali shu alfavit yozilgan. Shifrlashda ochiq 
    matndagi alfavitlar, ya‘ni yuqori qismda joylashgan harflar quyi qismdagi mos 
    harflar bilan almashtirilgan. Bu turdagi shifrlash Y.Sezargacha ma‘lum bo‗lgan 
    bo‗lsa-da, lekin bunday shifrlash usuli uning nomi bilan yuritiladi. 
    An‘anaviy (klassik) shifrlash usullariga o‗rinlarini almashtirish shifrlari, 
    oddiy va murakkab almashtirish shifrlari va ularning kombinatsiyalari va 
    modifikatsiyalari kiradi. Ta‘kidlash joizki, o‗rinlarini almashtirish shifrlari va 
    almashtirish shifrlarining kombinatsiyalari amaliyotda qo‗lla nilayotgan har xil 
    turdagi simmetrik shifrlarni tashkil etadi. 
    O‗rinlarini almashtirish shifrlarida shifrlanadigan matnning harflari shu 
    matn bloki ichida ma‘lum qoidalar bo‗yicha o‗rin almashtiriladi. O‗rinlarini 
    almashtirish shifrlari eng sodda va eng qadimiy hisoblanadi. 

    Download 3 Mb.
    1   ...   28   29   30   31   32   33   34   35   ...   107




    Download 3 Mb.
    Pdf ko'rish

    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



    O„zbekiston respublikаsi oliy vа o„rtа mаxsus tа‟lim vаzirligi buxoro davlat universiteti tahirov Behzod Nasriddinovich axborot xavfsizligi asoslari

    Download 3 Mb.
    Pdf ko'rish