63
uzatishdan oldin shifrlangan matnga o‗zgartiradi. Ushbu shifrlangan xabar qabul
qiluvchiga kelganida esa yana oddiy matn ko‗rinishiga qaytariladi. Umumiy holda
ma‘lumotni shifrlashdan asosiy maqsad (simmetrik yoki ochiq kalitli kriptografik
tizimlar asosida farqi yo‗q) – ma‘lumotni maxfiyligini qolganlardan sir tutishdir.
Ochiq kalitli shifrlash algoritmlari.
Ochiq kalitli tizimlarini qo‗llash asosida qaytarilmas yoki bir tomonli
funktsiyalardan foydalanish yotadi. Bunday funktsiyalar quyidagi xususiyatlarga ega.
Ma‘lumki ma‘lum bo‗lsa y=f( ) funktsiyani aniqlash oson. Ammo uning ma‘lum
qiymati bo‗yicha x ni aniqlash amaliy jixatdan mumkin emas. Kriptografiyada
yashirin dеb ataluvchi yo‗lga ega bo‗lgan bir tomonli funktsiyalar ishlatiladi.
paramеtrli bunday funktsiyalar quyidagi xususiyatlarga ega. Ma‘lum uchun Ez va
Dz algoritmlarini aniqlash mumkin. Ez algoritmi yordamida aniqlik sohasidagi
barcha x uchun fz ( ) funktsiyani osongina olish mumkin. Xuddi shu tariqa Dz
algoritmi yordamida joiz qiymatlar sohasidagi barcha uchun tеskari funktsiya x=f-
1( ) ham osongina aniqlanadi. Ayni vaqtda joiz qiymatlar sohasidagi barcha va
dеyarli barcha, uchun xatto Ez ma‘lum bo‗lganida ham f-1( )ni hisoblashlar
yordamida topib bo‗lmaydi. Ochiq kalit sifatida ishlatilsa, maxfiy kalit sifatida x
ishlatiladi.
Ochiq kalitni ishlatib shifrlash amalga oshirilganda o‗zaro muloqatda bo‗lgan
sub‘еktlar o‗rtasida maxfiy kalitni almashish zaruriyati yo‗qoladi. Bu esa o‗z
navbatida uzatiluvchi axborotning kriptohimoyasini soddalashtiradi.
Ochiq kalitli kriptotizimlari bir tomonli funktsiyalar ko‗rinishi bo‗yicha farqlash
mumkin. Bularning ichida RSA, El‘-Gamal va Mak-Elis tizimlarini aloxida tilga
olish o‗rinli. Hozirda eng samarali va kеng tarqalgan ochiq kalitli shifrlash algoritmi
sifatida RSA algoritmini ko‗rsatish mumkin. RSA nomi algoritmni yaratuvchilari
familiyalarining birinchi xarfidan olingan (Rivest, Shamir va Adleman).
