organizmni uzoq o'tmishga bog'liqligi bilan chegaralanadi (S-0). Funktsionalizm muhit
ob'ektlarini ular bilan operatsiya qilish munosabatini nazarga oladi (v-A). Bu sxemani e'tiborga
olib Brunevik har bir sanalgan nazariya butun jarayonni bir fragmenti deb hisoblaydi, ammo
psixologiya tarixini anglash uchun Brunevik sxemasi talabga javob bermaydi: genetik sababi va
nazariyalar buzilishini tushuntirib bermaydi.«Sistematologiya» daniyalik olim K.Madsen fanni
o'zini ilmiy analiz qilish kerakligini gapirib psixologik nazariyalarini solishtirib o'rganish
kerakligini, uni «sistematologiya» qilishni taklif qiladi. Nazariya deb u shved faylasufi
G.Gernebodan so'ng «ilmiy tekst» yoki fikrlash (yozma, og'zaki), metonazariya deb
- shu tekstni
teoritik analizini tushunamiz deydi. Tekstni yaratganda bir necha darajani taklif qiladi:
a) diskriptiv (tasvirlovchi);
b) gipotetik (tushuntiruvchi);
v) metastrata, bunda tekstnimuallifi bilim, haqiqat, metod, model to'g'risida o'z fikrini
bildiradi.
«Sistematologiya» asosiga Madsen «fikrlash ekanomikasini» qo'ydi. Bu adashtiruvchi
ishonch, chunki ko'z bilan ko'rilgan haqiqatni bildiradi, haqiqat ilmiy bilimni mazmunini tashkil
qiladi deb adashtiradi. Materialistik dialektika pozitsiyasidan psixologik o'rganishni ilmiy
kategorial analiz qilish imkoniyati paydo bo'ladi. Kategoriyalar - fikrni eng umumiy buzilmas,
o'zaro bog'langan ish tashkilotchilari hisoblanadi. Ular haqiqatni faol tasvirlanishidir. Falsafiy
kategoriyalar ilmi (forma va mazmun, son, sifat va boshqalar) grammatik kategoriyalarga o'xshab
uzoq tarixga ega.
Konkret fanning kategoriyasiga kelganda bir fan sohasida ham yaxshi o'rganilmagan. Ilmiy
kategoriya usullari hali ishlab chiqilmagan. Kategorial yondashish ilmiy g'oyalarni o'rganish
dinamikasi kelajakda keng imkoniyatlar ochadi. Fan tarixini muammolarini o'rganishda kategorial
yondashishni quyidagi antitezalarga to'ldiruvchi sifatida tushuntiradi.
