I bob bo’yicha qisqacha xulosalar
I bobda Android operatsion tizimining tarixi, imkoniyatlari, umumiy
ko‘rinishi, hozirgi mavqei haqida so‘z yuritildi. Mavzuga oid nazariy bilimlar
to‘planib, o‘rganildi:
– Android OT haqidagi umumiy va qiziqarli ma‘lumotlar to‘plandi;
– Android OT qaysi texnikalarda qo‘llanilishi, qaysi sohalarda ishlatilishi,
Android imkoniyatlari va funksiyalari o‘rganib chiqildi.
26
II. ANDROID OTDA DARS JADVALI DASTURINING YARATILISH
JARAYONI
II.1. Android operatsion tizimda dastur tuzish uchun dasturlash
muhitini tayyorlash.
Dasturlashning har bir sohasida dastur yozish uchun dasturlash muhiti kerak.
Bu sohada Google Eclipse hamda uning Android Development Tools (ADT)ni
ishlatishni tavsiya etadi. Biz ushbu mavzuda Eclipse hamda ADTni o‘rnatish
hamda sozlash jarayonini ko‘rib chiqamiz.
Hozirda ko‘pchiligimiz ishlatadigan kompyuterlarimiz (noutbuklarimiz)
Windows 7 operatsion tizimida ishlagani uchun biz ham ushbu operatsion tizimda
ish olib boramiz.
1. Java SDK - JDK
Dasturlashtirish Javada olib borilayotgani uchun o‘shanga mos bo‘lgan SDK
(yoki JDK)ni yuklab, o‘rnatish lozim bo‘ladi. JDKning 7-versiyasi mavjud bo‘lib,
u salginda mukammal emas, shuning uchun 6-versiyasini o‘rnatishingizni tavsiya
etamiz. Java.com saytining Java Platform, Standart Edition bo‘limidan JDK
Download ssilkasi bosiladi. So‘ngra operatsion tanlanib yuklanadi.
2. Android SDK
Android SDK o‘zida Android dasturlarini yaratish uchun zarur bo‘lgan barcha
uskunalarni qamrab oladi. Uskunalarni mana bu manzillarda olishingiz mumkin.
Android SDKni olgandan keyin uni o‘zgarmaydigan biror katalog ichiga
joylashtirish kerak. Ya‘ni, sozlangan Android papkasini ko‘chirish tavsiya
etilmaydi. Bunda, eng yaxshi va qulay variant bu :\android
ko‘rinishidir. Aynan shu papkada yuklab olingan SDK arxivini arxivdan chiqarib
joylashtiramiz va :\android\android-sdk-windows kabi adresni
ko‘ramiz.
3. Eclipse
Qulay va chiroyli ko‘rinishga ega bo‘lgan Eclipse dasturlash muhitini mana
bu yerdan yuklab olamiz.
27
Google bizga Eclipse Classic versiyasini tavsiya etadi. Shuning uchun mana
shu versiyasini yuklab olib Android papkamiz ichida (android-sdk-windows
papkasi yonida) arxivdan ochamiz.
4. ADT
Eclipse dasturi ochilgandan keyin unda darrovgina Android dasturlarini
yaratish imkoniyati mavjud bo‘lmaydi. Buning uchun Eclipsening maxsus ADT
(Android Development Tools) plaginini olishimizga to‘g‘ri keladi.
Buning uchun Eclipseni ( \eclipse\eclipse.exe) ochamiz. Birinchi
yuklangan paytda Eclipse bizlardan ishchi katalogni qayerda joylashtirilishini
so‘raydi. Ushbu katalogni ham Android papkamiz ichida joylashtiramiz, ya‘ni
\workspace.
2.1.1-rasm. Androidning ishchi papkasini ko‘rsatish
Demak, Eclipse yuklandi. ADT plaginni yuklashga kirishamiz.
Menyudan quyidagini ishga tushiramiz: Help > Install New Software
28
2.1.2-rasm. Eclipseda ADTni o‘rnatish
O‘ng tomonda, yuqoridagi Add (Qo‘shish) tugmasini bosamiz.
2.1.3-rasm. Eclipseda ADTni o‘rnatishning keyingi oynasi
29
Name maydonida ―ADT Plugin‖ deb kiritamiz.
Location maydonida esa
https://dl-ssl.google.com/android/eclipse/
2.1.4-rasm. Eclipseda ADTni o‘rnatish
OK ni bosamiz va Developer Tools chiqqunicha kutib turamiz. So‘ngra
Deceloper Toolsga galochka qo‘yib Nextni bosamiz.
2.1.4-rasm. Eclipseda ADTni o‘rnatish
30
O‘rnatiladigan komponentlar ro‘yxatini ko‘ramiz. Yana Nextni bosamiz.
Litsenziya bitimini o‘qib chiqib Finishni bosamiz. Natijada komponentlarning
yuklanishi boshlanadi. Agar biror bir ogohlantiruvchi oyna chiqsa OK tugmasini
bosamiz. Jarayon taxminan 1-2 minut vaqtni oladi. Shundan so‘ng Eclipseni qaytib
yuklaymiz Eclipse - Restart Now.
Qayta yuklangandan so‘ng quyidagi dialog oynasi chiqadi:
Birinchi punktda agar ba‘zi bir sabablarga ko‘ra SDK yuklanmagan bo‘lsa
Eclipse avtomatik ravishda o‘zi yuklab olishi mumkin. Bundan tashqari u yangi
Android platformasini ham yuklashi mumkin.
Ikkinchi punktida esa SDK ning manzili ko‘rsatiladi, bizda bu manzil
\android-sdk-windows. Nextni va Finishni bosamiz.
2.1.4-rasm. Eclipseda ADTni o‘rnatish
Undan so‘ng quyidagi oyna chiqadi:
31
2.1.4-rasm. Eclipseda ADTni o‘rnatgandan keyingi oyna
OK ni bosamiz.
5. Android Platformasi
SDK Managerni ochganimizda kattagina komponentlar ro‘yxatini ko‘ramiz.
2.1.4-rasm. SDK Manager oynasi
Ushbu ro‘yxatda Androidning har xil versiyalari uchun ishlatiladigan
komponentlari ro‘yxati berilgan. Ulardan o‘rnatilganlari to‘g‘risida, Status
32
ustunida Installed deb yozilgan bo‘ladi, qolganlarida esa Not installed degan
yozuvni ko‘rishimiz mumkin. Ro‘yxatdan muhim komponentlarni yuklab olish
uchun ularni belgilab chiqamiz. Ular quyidagilar:
– Tools papkasi;
– Extras papkasidagi Android Support Library komponenti;
– 4.* versiyalari uchun SDK Platform (tizim platformasi) hamda Emulyator
ishlashi uchun ARM EABI v7a System Image komponenti;
– Qolgan versiyalar uchun asosan SDK Platformning o‘zi.
Ta‘kidlab o‘tishimiz kerakki, har bir komponent va platformalar yuklab olish
uchun kattagina hajmga ega. Shuning uchun boshlang‘ich o‘rganish ishlarida
faqatgina 2.3.3 (API10) versiya uchun kerak bo‘lgan komponentlarni olish yetarli.
Agar internetda trafik masalasi chegaralanmagan bo‘lsa, u holda barcha punktlarni
yuklab olsihni tavsiya qilamiz. Keyingi ochiladigan oynada Install X packages
tugmasi bosiladi, so‘ngra Accept All ni bosib Install tugmasi orqali yuklab olinadi.
2.1.4-rasm. SDK Manager komponentlarini yuklash
Yuklab olingandan so‘ng Eclipse dasturi qayta yuklanadi.
Eclipse yuklangandan so‘ng Windows menyusi Preferences bandiga kiriladi.
33
2.1.5-rasm. SDK Manager komponentlarini yuklash
Chap tomondan Android tanlanib, o‘ng tomondan Browse tugmasi bosiladi va
SDK - \android-sdk-windows papkasi tanlanadi. Apply tugmasi
bosilgandan so‘ng OK tugmasi bosiladi.
Shu bilan sozlash ishlari nihoyasiga yetadi. Endi Androidda birinchi
proyektimizni yaratishga kirishsak bo‘ladi.
Androidda dastur yaratishdan oldin uni qaysi muhitda tekshirish, testdan
o‘tkazishni bilishimiz lozim. Buning uchun bizga Android Virtual Device (AVD) –
Android smartfoni emulyatori yordam beradi.
Birinchi navbatda AVDni sozlab olishimiz kerak. Buning uchun Eclipseda
Windows menyusidan Android AVD Managerga kiramiz. Chap tomondan Virtual
Devicesni tanlab New tugmasini bosamiz. Ochilgan oynaning Target ro‘yxatida
biz yuklab olgan Androidning turli Versiyalari joylashgan. Undan 2.3.3
platformasini tanlab olamiz. Name (nomi) degan joyda AVD_233 ni kiritamiz.
SDCard =100 va ekran rejimini HVGA deb tanlaymiz.
34
2.1.6-rasm. AVD hosil qilish
Creat AVD tugmasini bosamiz va AVD Manager oynasini yopamiz.
Endi yangi proyekt yaratishga o‘tamiz. Buning uchun Eclipsening File
menyusidan New-Project bosiladi va ochilgan oynadan Android Application
Project tanlanadi. Next tugmasi bosilgandan so‘ng Proyektning fayllari
parametrlari kiritish boshlanadi.
35
2.1.7-rasm. Yangi Proyekt yaratish
– Application Name – yaratadigan dasturimizning nomi;
– Project Name – yaratadigan proyektimizning nomi;
– Package name – bizning proyektimizda ishlatiladigan klasslar uchun prefiks
vazifasini bajaradi. Build SDK da qaysi Android versiyasi uchun proyekt
tuzayotganligimiz keltiriladi. Next oynasi bosilganda Activity oynasi chiqadi.
Mana shu yerda izoh keltirib o‘tishimiz kerak. Androidda dasturlashda Activity,
Layout va View tushunchalari mavjud. Activity – bu forma, ya‘ni barcha obyektlar
joylashadigan oyna tushuniladi. Layout – bu obyektlarni tartib bilan
joylashtiruvchi guruh. View esa aynan mana shu obyektlar (Button, Edit va h.k.).
Next va Finish tugmalari bosiladi va Eclipse oynasiga o‘tiladi.
36
Eclipse oynasi bir necha qismdan iborat bo‘lib, o‘rtadagi oynada bizning
proyektimizning ko‘rinishi hamda kodlari joylashgan. Bizga kerakli fayllar esa
oynaning chap qismida joylashgan. Ular daraxtsimon ko‘rinishga ega.
2.1.8-rasm. Eclipse oynasi
– src papkada biz yaratgan va yozgan barcha kodlar joylashadi;
– gen papkasida generasiya qilingan fayllar joylashgan bo‘lib dasturning
to‘g‘ri ishlashi uchun kerk. Shuning uchun bu papkaga tegilmaymiz;
– Android 2.3.3 papkasida ushbu versiyaning bibliotekalari joylashgan;
– assets va res papkalarida esa boshqa turli tipdagi fayllar joylashgan;
– AndroidManifest.xml – dasturning config fayli hisoblanadi.
Android dasturini ishga tushirish, kompilyasiya qildirish uchun Package
Explorer oynasidan Proyekt nomi tanlanadi va Ctrl+F11 tugmasi bosiladi.
Ochilgan oynadan Android Application tanlanadi.
37
2.1.9-rasm. Eclipse oynasi
OK tugmasi bosilgach, 1-1,5 daqiqa kutishga to‘g‘ri keladi. Android
operatsion tizimi AVDda yuklangandan so‘ng Hello world! Yozuvli Android
oynasini ko‘rishimiz mumkin.
Android ekranida dastur elementlari quyidagi sxemadagiday joylashadi:
2.1.10-rasm. Dastur elementlari
Eclipse oynasining o‘rtadagi qismi, ya‘ni asosiy qismini ko‘rib chiqamiz:
38
2.1.11-rasm. Eclipse oynasi
Ko‘rib turganimizday, yuqorida main.xml yozuvi turibdi. Bu proyektimizning
Activity oynasi, undagi Viewlar uchun javob beruvchi xml fayli hisoblanadi.
Ushbu faylni 2 xil ko‘rinishda ko‘rishimiz mumkin.
1. Grafik ko‘rinishda – bunda Activitydagi barcha Viewlar, formalar,
yozuvlar, grafik obyektlar dasturda ko‘ringanidek ko‘rinadi. Bu konstruktor
vazifasini ham bajaradi.
2. XML ko‘rinishda – bunda yuqorida sanab o‘tilgan barcha view elementlari,
nomi, IDsi, hajmi, joylashuvi, rangi va hokazo xususiyatlari XML baza
ko‘rinishida namoyish etiladi.
Ushbu ikki xil ko‘rinishga pastki Graphical Layout va main.xml tablari orqali
o‘tishimiz mumkin. Ekranning chap tomonida esa Viewlar palitrasi joylashgan
bo‘lib, ixtiyoriy element kursor bosilgan holatda Activityga eltib joylashtirilishi
mumkin. Palitraning elementlarini qanday ko‘rinishda namoyish qilinishi esa
quyidagi rasmda ko‘rsatilgan.
39
2.1.12-rasm. Eclipse oynasi
Oynaning o‘ng tomonida esa Outline oynasi mavjud bo‘lib, bu oynada joriy
activity uchun qaysi Viewlar olib qo‘yilganligini ko‘rishimiz mumkin.
| 