90
Axborot tizimlarini yaratish haqidagi gʻoya paydo boʻlgandan toki tizimni
bekor qilish yoki tugallash (faolyatini) jarayon va bosqichlarini oʻz
ichiga oladi
muddatni axborot tizimining yashash yoki hayotiy tsikli deyiladi. Har qanday
axborot ma‘lum hayotiylik davriga ega. Quyida axborotni hayotiylik davri sxemasi
keltirilgan:
Avtomatlashtirilgan axborot tizimining xayotiy stikli. Avtomatlashtirilgan
axborot tizimini yaratish, rivojlantirish moxiyati vaqtga nisbatan «xayotiy stikl»
kabi iqtisodiy kategoriyani aks ettiradi. Ya‘ni,
uning yaratilishi to undan
foydalanishni toʻxtatishgacha boʻlgan oraliqdagi xayot stiklini anglatadi. AAT
ning xayot stiklida quyidagi bosqichlar ajralib turadi:
1. Loyha oldi bosqichi (rejalashtirish va talablar taxliy-tizimli tahlil). Mavjud
boshqaruv tizimini, birinchi galda axborot tizimini tadqiq va tahlil etish,
yaratiladigan AAT ga nisbatan qoʻyiladigan
talablarni belgilash, texnik-iqtisodiy
asos (TIA) va texnik vazifalarni AAT ishlab chiqishni rasmiylashtirish.
2. Texnik loyihalashtirish (mantiqiy loyixalashtirish). Ta‘riflangan talablarga
muvofiq avtomatlashtiriladigan funkstiyalar tarkibini (funkstional arxitektura) va
ta‘minlovchi kenja tizim tarkibini (tizimli arxitektura) ishlab chiqish,
AAT ning
texnik loyhasini rasmiylashtirish.
3. Qoʻllanma loyixalashtirish (jismoniy loyixalashtirish). Dasturlarni ishlab chiqish
va tizim, ma‘lumotlarni qayta ishlashning texnologik jarayonini ishlab chiqish,
xodimlar uchun qoʻllanma yoʻriqnomalarni yaratish, qoʻllanma loyhani
rasmiylashtirish.
4. Tadbiq etish .(testlash, tajriba ekspluatastiyasi). AAT kenja tizimlarini kompleks
tuzatish, xodimni kitish, AAT ni
bosqichma-bosqich joroy etish, ekspluatastiyaga
topshirish.
5.
Ekspluatastiya
(kuzatib
krish,
modernizastiyalashtirish).
Kundalik
ekspluatastiya, dasturiy va texnik vositalar, shuningdek butun loyixani kuzatib
boorish.
91
AAT ning ishi toʻgʻrisida statistik ma‘lumotlar yigʻish, xato va
kamchiliklarni toʻgʻrilash, AATni modernizastiyalashga
nisbatan talablarni
rasmiylashtirish va uni bajarish.
Axborot tizimining xayotiy stikli interaktiv mazmun kasb etadi: xayotiy
stiklning amalga oshirilgan bosqichlari vaqti-vaqti bilan yangi talablar va tashqi
muxitgtacha oʻzgarishlarga muvofiq qaytarilib turiladi. Xayot stiklining xar bir
bosqichi va pallasida navbatdagi qarorlar uchun asos sanaluvchi texnik qarorlar va
xujjatlar toʻplami shakllanadi. Axborotning hayotiy davri strukturasi quyidagi 2.2-
rasmda keltirilgan.
