11
qo‗llash, postellar 0,3 mm dan ortiq yeyilganda esa ta‘mirlash usulini
qo‗llash ham yaxshi samara beradi.
Teshiklarga
oxirgi
ishlov
berish,
konduktorlar
va
yo‗nish
moslamalarini
qo‗llab
yo‗nishi
yoki
uya
o‗lchamlari
bo‗yicha
tayyorlangan puansson pressi ostida itarishdan iboratdir. Korpuslardagi
yoriqlar, siniqlar, teshiklar sovuq holda elektr yoyli payvandlash vositasida
kuydiruvchi valiklar usuli bilan yoki oldindan isitib, bartaraf qilinadi.
Bloklardagi yoriqlarni payvandlash uchun metallsiz elektrodlar bilan
sovuq payvandlash yoki oldindan sekin isitib, issiq gaz payvandlaridan
foydalaniladi.
Yuklanmagan joylardagi yoriqlar
ham epoksid smola asosida
tayyorlangan polimer kompozitsiyalari bilan yopiladi yoki maxsus
yelimlar qoplanadi.
Quyma sirtlarning g‗adir-budurligi, tirnalgan va tob tashlagan joylarni
silliqlash, frezerlash yoki shaberlash orqali bartaraf qilinadi. Silliqlashni
radial - parmalash yoki yassi silliqlash dastgohlarida katta diametrli
abraziv tosh g‗ildiraklari orqali amalga oshiriladi. Yoriqlarni shtiftlar,
shakldor quymalar, yamoq solish, gaz va elektr payvandlash usullari bilan
ham ta‘mirlash mumkin.
Yoriqlarni ta’mirlash. Uzatmalar qutisi va reduktorlarning korpuslari,
silindr bloklari va boshqa joydagi yoriqlarni tiklash uchun shtiftlar
qo‗llaniladi. Bunda uzunligi L bo‗lgan yoriq, mis yoki bronza rezbali
shtiftlar bilan berkitiladi (2.1, a-rasm).
Oldin yoriqning chetki uchlarida diametri 5...6 mm bo‗lgan 1 va 9
teshiklar parmalab ochiladi va uning ichiga rezba o‗yilib,
unga shtiftlar
burab kiritiladi. Keyin bu teshiklar orasiga qadami 1,5
d ga teng bo‗lgan
(d
- parma diametri) 3, 5, 7 teshiklar parmalanadi. Bu teshiklarga ham rezba
ochilib, shtiftlar burab kiritiladi. Shundan so‗ng, bu shtiftlar orasiga 2, 4, 6,
8 teshiklar parmalanib, ularga rezba ochiladi va ularga navbatdagi shtiftlar
burab kiritiladi. Hamma shtiftlar zich joylashishi uchun ular qirqilib,
yassilanadi va yumshoq kavshar bilan kavsharlanadi. Bu tarzda yamalgan
yoriq 0,4 mPa gacha bo‗lgan bosimga bardosh bera oladi.
Detallar korpusidagi yoriqlar shakldor quymalar bilan ham yamaladi,
bunda faqat germetiklik yaratilmay, balki mustahkam bo‗lishiga ham
erishiladi. Quymalarni tayyorlashda va o‗rnatishda detal sirti va yoriqlar
tozalanadi. Nuqson shakli aniqlanadi va shakldor o‗yiq ochiladi.
12
2.1-rasm. Yoriqlarni ta‗mirlash
a-shtiflash; 1...9 rezbali teshiklar; b-siquvchi quyma; d-yoriqqa siquvchi
quymaga moslab tayyorlangan shakldor teshik; 1-o‗yiq hosil
qiluvchi
moslama; 2-shakldor teshik; 3-detal; 4-yoriq.
Tortib turuvchi shakldor quymani (2.1,
b-rasm) o‗rnatish uchun
detaldagi yoriqqa ko‗ndalang ravishda bir nechta teshiklar parmalanib
(teshiklarning yarmi yoriqning bir tomonida, qolgan yarmi esa uning
ikkinchi tomonida bo‗lishi kerak). Teshiklar orasi qalinligi 1,8 mm bo‗lgan
maxsus moslama 1 yordamida o‗yiq hosil qilinadi (2.1, d-rasm). Shakldor
tirqish va quymalarning sirtlari moysizlantirilib, epoksidli yelim bilan
yelimlanadi. Tayyor bo‗lgan
shakldor tirqishga, shakldor quyma presslab
kiritiladi.
Fan-texnika taraqqiyotini hisobga olgan holda detallarni tiklashning
texnologik jarayoniga quyidagi asosiy talablar belgilangan: qayta
tiklanadigan detallar foydalanish uchun yangilariga nisbatan arzon va
yaxshi xossalarga ega bo‗lishi kerak; tiklash jarayonlari to‗liq
avtomatlashtirilgan bo‗lishi kerak; tiklash texnologiyasi mehnat (jumladan
mexanik ishlov berish), materiallar va hokazolarni (energiyani tejovchi,
chiqindisiz texnologiya) eng kam sarflashni ta‘minlash kerak.
Tiklashning har bir usuli ma‘lum afzalliklar va kamchiliklarga ega. U
yoki
bu
usuldan
samarali
foydalanish
uning
texnik-iqtisodiy
ko‗rsatkichlariga, shuningdek, detallarning
ishlash sharoitiga va fan-
texnika taraqqiyoti talablariga bog‗liq.
13
Detallarni tiklashning umumiy texnologik jarayonlarini ishlab
chiqish quyidagi bosqichlar orqali amalga oshiriladi:
Ta‘mirlash fondi detallarini tasniflash. Bu bosqichda konstruktorlik
va texnologik xarakteristikalari umumiy bo‗lgan detallar guruhi
aniqlanadi. Guruhlarning umumiy namunalari tanlanadi.
Detallar guruhini miqdoriy baholash. Guruhning har bir turi uchun
yakka, seriyali, umumiy nuqsonlar va ularning takrorlanish tezligini
hisobga olgan holda ishlab chiqarish turi belgilanadi.
Guruhlar namunali turlarining
chizma va texnik shartlari, ularni
ishlab chiqarish hajmi va ishlab chiqarish turlari bo'yicha tahlil qilish.
Detallarni tiklashning texnologik tartibi sxemalarining variantlari ishlab
chiqiladi.
