8
1910 684,2
konlari ochilishi
1949
728
Kapitalistik
davlatlar valyutasi
doimiyligi
1915 717
1-Jahon urushi va
Rossiyadagi
inqilob
1959
998
1918 579
1960
1040
1920 501,7
1966
1285
1925 591,8
Dollar kursining
oshishi
1970
1273
1930 651
1972
1180
Valyuta metall
oltinning sifatida
o’z kuchini
yo’qotishi
1934 731
Dollar narxining
meyorlashuvi
1975
953
1935 785
1980
946
Oltinning
narxining tez
ko’tarilishi
1938 1010
Urush oldi eng
yuqori ko’rsatgichi
1982
1023
1940 1165
1984
1148
Oltin qazib olishning tezkor suratda
usish davri urushdan keyin
1970yilda Janubiy Afrika Respublikasi hissasiga to’g’ri keldi, unga asosan
1 yilda JAR 1000,3t oltin qazib olib, bu
butun dunyoda qazib olingan
oltinning 80%ni tashkil qildi. So’nggi yillarda JAR oltin qazib olish hajmi
450-500t gacha qisqardi. Shuningdek 2-jahon urushidan so’ng AQSH va
Kanadada ham oltin qazib olish hajmi ancha qisqardi.1995-98yy.larga
kelib esa oltin ishlab chiqarish sanoati yangi oltin
qazib olish fabrikalari
hisobidan oshdi, bu AQSH, Kanada, Avstraliya, Xitoy, Indoneziya, Papua-
Yangi Gvineya davlatlari hissasiga to’g’ri keldi.
Ayni vaqtda oltin qazib olish bo’yicha 1-o’rinni JAR, 2-o’rinni
AQSH, 3-o’rinni Avstraliya, 4-o’rinni Kanada, 5-o’rinni Xitoy egallagan.
(1-jadval.)
Oltinning katta qismi(94-96%)rudalardan
qazib olinadi, 2,5-3% esa
yo’ldosh usulda boshqa rangli metallarni olish vaqtida qazib olinadi. Biroq
yetakchi kapitalistik davlatlar hisoblangan Kanada va AQSHda bu
ko’rsatgich 20-25-30%ni tashkil qiladi.
So’nggi yillarda jahon miqyosida oltinga bo’lgan
talabning oshishi
ko’p miqdorda oltin zahiralarining vujudga kelishiga imkon yaratdi. Jahon
iqtisodiyotida ikkilamchi resurslarning qo’llanilishining tinimsiz o’sishiga
olib keldi. Oltin zaxiralari taxminan quyidagicha taxsimlanadi: 60% davlat
9
g’aznasida(banklarda), 20% - xususiy qo’lda(tuplanishi) va 20% -
qimmatbaho buyumlar holatida(zargarlik
va tasviriy ishlanmalar
kurinishida) va sanoat mahsulotlari shaklida.
Hozirgi vaqtda oltin metallurgiyasi oldida murakkab tarkibli atalmish
sulfidli, mishyakli, surmali va glinali rudalardan oltin va boshqa metallarni
to’liq ajratib olish yangi rivojlangan usullar evaziga amalga oshirilmoqda.
Bo’tanalardan oltinni sorbsiya usulida ajratib olish keng miqyosida
qo’llanilmoqda. Rangli metallarni yo’ldosh
usulda qazib olish hajmi
yanada kengaymoqda. Oltin ajratib olishning MDH davlatlarida tarqalishi
taxminan quyidagicha ko’rinishga ega: rudadan 50%, sochma konlardan
40%, yo’ldosh usulda qayta ishlash 10%ni tashkil qiladi. Ayni vaqtda oltin
qazib oluvchi zavodlarning zaxirasi bo’yicha,
ruda tarkibidagi oltin
miqdori bo’yicha, ishlab chiqarish hajmi bo’yicha va 1gramm oltin olish
uchun tan narxiga oid ko’rsatgichlar quyidagi jadvalda keltirilgan.(3-
Jadval).
