18
ham «Shox arog’ida» yaxshi eriydi, to’yingan
xlorid kislotasi bilan ham
reaksiyaga kirishadi.
Nitrat kislotada va konsentrlangan sulfat kislotada kumush yaxshi
eriydi.
2Ag + 2H
2
SO
4
= Ag
2
SO
4
+ 2H
2
O + SO
2
(2.8)
Kumush sulfati oq tusli rombik shaklidagi kristallar bo’ladi. Azot
kislotasi kumushni uy haroratida erita oladi:
6Ag + 8HNO
3
= 6AgNO
3
+ 4H
2
O + 2NO
(2.9)
Kumush nitrat AgNO3 - romb shaklidagi rangsiz kristallardir.
Yuqori haroratda kumush va HCl o‘rtasida muvozanatli reaksiya yuz
beradi:
2Ag + 2HCl = 2AgCl + H
2
(2.10)
Ftor bilan kumushning quyidagi birikmalari mavjud:АgF
2
, Ag
2
F,
AgF.
Kumush birikmalarida kumush xlorid AgCl - amaliy ahamiyatga
egadir.
U oq kristallik modda, odatda kumush
xlorid kumush azot tuzlari
ta'sirida cho’kmaga AgCl sifatida o’tiradi. Kumush xlorid tuzi
fotomateriallar tayyorlashda keng qo’llaniladi. Kumush xlorid asosan
kosmik nurlanishlarda detektorlar sifatida ishlatiladi. U meditsinada ham
ishlatiladi. Kumush brom birikmalari kumush yod ham fotomateriallar
tayyorlashda ishlatiladi. Kumush sulfid - AgS-
tabiatda argentit minerali
sifatida uchraydi. Oltin kabi kumush ham sinil kislota tuzlari bilan
kompleks birikmalari hosil qiladi. Bu esa kumushni rudalar tarkibidan
eritib ajratib olishda juda qo’l keladi.
AgNO
3
eritmasining kaliy sianid eritmasi bilan ta’siri natijasida
oqishsimon kumush sianidi hosil bo‘ladi:
АgNО
3
+ КСN = АgСN + КNО
3
(2.11)
19
АgСN ning ko’p bo’lishi uning yana kaliy sianidi bilan birikib
kompleks sianid tuzi hosil bo’lishiga olib keladi.
АgСN + КСN= К [Аg(СN)
2
]
(2.12)
Oltin va kumush kislorod ishtirokida ishqoriy
metallning sianidli
tuzlarida eriydi:
2Аg + 4КСN +
1
2
O
2
+ H
2
O = 2К[Аg(СN)
2
] + 2KOH. (2.13)
Kumu oksidi Ag
2
Okora jigarsimon rangda bo’lib quyidagi usulda
olinadi:
AgNO
3
eritmasiga ishqor eritmasi quyiladi natijada qoramtir
gidrooksid cho‘kmasi quyidagi reaksiya bo‘yicha hosil bo‘ladi.
АgNО
3
+ КОН = АgОН + КNО
3
(2.14)
Eritmani cho‘kmadan ajratib kichik chinni idishga o‘tkazilib, suv
bilan yuviladi va 50-60
0
C da quritiladi. Kumush oksidi quyidagi reaksiya
bo’yicha hosil bo‘ladi:
2АgОН → Аg
2
О + Н
2
О
(2.15)
Kumush oksidini 250
0
C da qizdirganimizda u kumush va kislorodga
parchalanadi:
2Аg
2
О → 4Аg + О
2
(2.16)
Vodorod pereoksid uni uy sharoitidayok metallgacha kaytara oladi:
2Аg
2
О + Н
2
О
2
→2 Аg + Н
2
О + О
2
(2.17)
AgBr – kumush bromidi uz xossalariga kura kumush xloridga
uxshash.
U ammiakli eritmalarda, tiosulfat eritmalarida, sulfitva sianit
eritmalarida yaxshi eriydi va metall xoligacha oson qaytariladi.
20
AgI - kumushning yodli birikmasi AgC1 va AgBr dan farqli o’laroq
ammiakli eritmalarda erimaydi ammo CN- va S
2
O
3
2-
ionlari ishtirokida
amiakka nisbatan kuchliroq kompleks birikma hosil qiladi.
Kumushning qiyin eruvchi galogenlarining xarakterli tomoni shundaki
ular yorug’likka sezgirlik qobiliyatiga ega bo’lib, yorug’lik
tasirida
kumush galogenlari erkin metall va galogenga parchalanadi: 2AgI = 2Ag +
I
2
.
Kumush galogenlarining bu xususiyatlari ulardan fotomateriallar
tayyorlashda asos bo’lib xizmat qiladi. Ularning yorug’lik sezgirlik
xususiyati quyidagi qator bo’ylab o’sib boradi AgI
sababdan fotomahsulotlar tayyorlashda ko’pincha kumush bromidi
ishlatiladi.
