99
2.10-jadval.
T/r Ishqalanuvchi jismlarning materiali
k
ning
qiymati (m)
1
Yog‘och ustida yog‘och aylansa
0,005
0,008
2
Yumshoq po‘lat po‘lat ustida (po‘lat g‘ildirak rels ustida)
0,0005
3
Toblangan po‘lat po‘lat ustida (sharikli podshipnik)
0,0001
Bu formuladagi k/R nisbat, ko‘pchilik materiallar uchun statik ishqalanish
koeffisient
f -
dan bir muncha kichkina bo‘ladi. Shu sababli texnikada, iloji bo‘lgan
hollarda sirpanishni dumalash bilan almashtirish ma’qul (masalan, g‘ildirak, sharik
podshipniklar va boshqalar).
1-masala:
Og‘irligi 4 kN, radiusi R=0,5 m bo‘lgan bir jinsli 2-g‘ildirak-ka
momenti M=50N
m li juft kuch ta’sir etadi. G‘ildirakka ip yordamida 1-yuk
bog‘langan bo‘lib, yuk va g‘ildirak uchun tekislik
bilan sirpanib ishqalanish
koeffisiyenti f=0,2 ga teng. Agar dumalab ishqalanish koeffisienti k=0,005 m
bo‘lsa, gʻildirak dumalay boshlashi uchun 1-yukning mumkin boʻlgan
maksimal
ogʻirligini aniqlang?
2.65-shakl.
Yechish:
1) Gʻildirakning muvozanatini koʻramiz:
M
x
k
y
100
2.66-shakl.
Muvozanat tenglamalarini tuzamiz:
(1)
va (2)
tenglamadan
,
dumalab ishqalanish kuchi (2.50) formuladan aniqlanadi:
·4000 = 40
N
,
(3) dan
.
3)
1-yukning muvozanatini tekshiramiz:
2.67-shakl.
Muvozanat tenglamalarini tuzamiz:
Ta’sir-aks ta’sir qonunidan
sirpanib ishqalanish kuchi esa
u holda (4) ni hisobga olib,
x
y
