43
ovozli o‘rama g‘altak, elektr toki orqali o‘tganda, diffuzorni hara-
katga keltiradigan kuchni boshdan kechiradi.
Bu esa elektr tokining
kattaligiga mutanosib ravishda tebranishini keltirib chiqaradi. Dif-
fuzerni tebranishi havoning tovush tebranishlarini yaratishdir.
2.15-rasm. Akustik tizim.
Kolonkalarning diffuzor kalaklarida (2.16-rasm) akustik to‘lqinlar
uchun konus shaklidagi diffuzor-diafragma (3) ishlatiladi.
Harakatlanuvchi tizim qog‘oz konus va unga biriktirilgan yengil
ovozli simli o‘rama g‘altak(5) dan iborat. Magnit zanjirda halqa
shaklidagi doimiy magnit (1), gardishlar (4 va 7) va yadro (6) mavjud.
Flantslar va yadro yumshoq po‘latdan yasalgan. Magnit zanjir.
Ovoz bobi faqat yadro bo‘ylab harakatlanishi mumkin. Ovoz chastotali
elektr oqimi (tok) moslashuvchan o‘tkazgichlar orqali ta’minlanadi
(2). O‘zgaruvchan tok, harakatlanuvchi simli o‘rama orqali o‘tganda, u
diffuzor bilan birgalikda tebranish harakatlarini amalga oshiradi.
Diffuzor elektrodinamik kallakli kolonkalar
juda kam nochiziq-
ligi bo‘lganligi va chastotaga bog‘liqligi o‘zgarmas bo‘lgan tovush
chiqarish ko‘rsatgichiga ega ekanligi tufayli keng tarqalgan.
Karnay rezonator vazifasini bajaradigan plastik yoki yog‘och qutiga
joylashtiriladi. Past chastotali dinamiklar (subwooferlar) old panelida
maxsus teshikka ega bo‘lishi kerak (2-15-rasm). Bu chastotalarni
spektrining pastki diapazonini yaxshilaydigan fazali invertordir.
Dialog (ya’ni nutq)larni markaziy kalonkaga chiqarishadi, bu
ularning tushunarliligini oshiradi.
Subvufer bosh manbasining
joylashgan joyiga eshitish moslamalari bilan joylashtirilishi mumkin.
44
2.16-rasm. Karnay kallagining tuzilishi. 1 – gardishli doimiy magnit;
2 – moslashuvchan o‘tkazgichlar; 3 – diffuzor diafragma;
4, 7 – gardish; 5 – ovoz simli o‘rama g‘altak; 6 – yadro.
7-kanalli audioda qoʻshimcha kanal
markaziy orqa dinamikga
oʻtadi. 6-kanalli audio koʻpincha “5.1”, 7-kanal “6.1” sifatida yoziladi,
bu yerda “1” sabvuferni bildiradi.
Kompyuterda ovoz kartasining mavjudligi “2” kanalli audio
chiqishini ta’minlashi mumkin. Hozirgi vaqtda bu tizim “2.0” deb
nomlanadi (birinchisi raqam dinamiklar soni,
ikkinchisi sabvuferlar
soni), undan oldin u oddiygina stereo tizim deb ataladi.
Birinchi ko‘p kanalli dinamik tizimlari “4.0” deb belgilanadi va
ularning tarkibi mos ravishda to‘rtta dinamikdan, ikkita old va ikkita
orqadan iborat. Bunday akustika o‘yinlarda yaxshi effektlar beradi, uch
o‘lchovli ovoz yaratadi. 4.0 tizimi yordamida musiqa tinglash mumkin,
ammo ovoz oddiy ikkita dinamikda olinadigan ovozdan unchalik farq
qilmaydi. Nomidan ko‘rinib turibdiki, akustikada “4.1” qo‘shilgan
sabvufer tizimlar hali ham 4 kanalli bo‘lib qolmoqda. Past chastotali
signallar maxsus krossover yordamida ajratilgan.
Keyingi turdagi dinamik tizimlar allaqachon to‘liq
huquqli
6 kanalli ovozga ega. “5.1” akustikasi to‘plamlariga ikkita old dinamik,
ikkita orqa dinamik, bitta markaziy dinamik va sabvufer kiradi. “4.1”
akustikasi bilan taqqoslaganda, markaziy radiator paydo bo‘ldi. U
filmlarda tez-tez ishlatiladigan Dolby Digital formatiga mos kelish
kerak, ayniqsa, belgilar dialogi markaziy
karnay orqali uzatiladigan
DVD larda.
45
Bundan
tashqari, “5.1” akustikasi DTS va Dolby Pro Logic
dekoderlari bilan jihozlanishi mumkin. Shunday qilib, 5.1 tizimlar uy
kinoteatri uchun zarur bo‘lgan minimaldir.
Ammo ishlab chiqaruvchilar bu yutuqlarda to‘xtashmaydi. “7.1”
va “7.2” 8 kanalli tizimlar ham ishlab chiqilgan. Ular juda o‘xshash.
Ushbu akustikada yana ikkita dinamik qo‘shiladi – orqa markaziy.
Bundan tashqari, “7.2” tizimida qo‘shimcha sabvufer paydo bo‘ladi,
ammo bosh kanali bir xil bo‘lib qoladi. Shuning uchun bu “o‘sish”
hech qanday maxsus effekt bermaydi. Agar siz bunday akustikani
sotib olishga qaror qilsangiz, Doulby digital Surround EX yoki DTS
Surround EX-dan uyda bahramand bo‘lish mumkin, bu faqat eng
zamonaviy kinoteatrlarda eshitiladi.
