Tovushli texnologiya qurilmalari va ularni o‘rnatish uchun

39

2.4.1. Tovush kartalari
Tovush kartasi (2.13-rasm) alohida plata sifatida ishlab chiqilishi 
mumkin, ona plataga birlashtirilishi mumkin (bu holda tovush adapteri 
haqida gapirish to‘g‘riroq) yoki tashqi qurilma sifatida tayyorlanishi 
mumkin.
Birinchi tovush kartalari, alohida karta sifatida ishlab chiqarilgan 
(Sound Blaster (SB)), u kompyuterning ona platasidagi mos keladigan 
kengaytirish slotiga (odatda PCI sloti) kiritilgan. Busiz kompyuter faqat 
shaxsiy tovushlarni tizim blokidagi kichik karnay yordamida ijro etishi 
mumkin, u kompyuterda shu kungacha saqlanib qolgan. Biroq, endi 
deyarli barcha ona platalar allaqachon o‘rnatilgan (integratsiyalangan) 
audio quyi tizimi (shuningdek, video quyi tizimi) bilan birga keladi. 
Tovush adapteri ona plataga biriktirilgan (распаянных) komponentlar 
shaklida mavjud bo‘lishi yoki chipsetning janubiy portiga birlashtirilishi 
mumkin.
2.13-rasm. Tovush kartasi.
Ona plataga o‘rnatilgan adapterning apparat qismlari tomonidan 
tovushni qayta ishlash, tajribasiz foydalanuvchilar tomonidan nutq va 
musiqa bilan ishlash uchun turli xil dasturlarning tovushli hamrohligini 
ijro etish uchun yetarli. Biroq, tovush sifatiga, ayniqsa, musiqaga 
bo‘lgan talab ortib borayotgan tajribali foydalanuvchilar sezilarli 
darajada yuqori xususiyat va imkoniyatlarga ega bo‘lgan alohida 
tovush kartasini sotib olishlari mumkin. Karta tizim platasining mos 
keladigan slotiga joylashtirilgan yoki tizimli ravishda alohida blok 
sifatida tayyorlanishi mumkin.

40
Tovush kartalari turli sonli ijro kanallarini qo‘llab-quvvatlashi 
mumkin. Stereo kartalar (ikki kanalli) hozirgi kunda juda kam uchraydi.
To‘rt kanalli adapterlar 5 komponentli dinamik tizim uchun 
mo‘ljallangan (2 – old, 2 – orqa sabvufer).
Olti kanalli adapterlar nafaqat o‘yinlarda, balki uy kinoteatrlarida 
ham (DVD-dagi filmlar) to‘laqonli tovush beradi. Olti komponentli 
akustika – oldingi to‘plamga markaziy dinamik (kolonka) qo‘shilgan.
Zamonaviy kartalar (2.14-rasm) tashqi qurilmalarni ulash uchun 
ikkita konnektorlar (razyom) to‘plamiga ega, tashqi – orqa plastinkada 
joylashgan va ichki – kartaning chetlari bo‘ylab joylashgan (odatda 
MRS formatida qilingan). PC’99 spetsifikatsiyasiga ko‘ra, barcha 
ulagichlar (razyom) turli xil ranglarga ega bo‘lishi kerak.
Tovush kartasi (adapter) quyidagi asosiy komponentlarni o‘z ichiga 
oladi:
• miksherlar. Adapter har bir kanal uchun signal darajasini sozlash 
uchun analog kirish va chiqish miksherlari mavjud. Miksherlar tovush 
balandligini boshqarish standarti – Volume Control dasturidan boshqariladi. 
Miksherlar har qanday kanalning tovushini o‘chirish va nafaqat analog, 
balki raqamli manbalarning tovushini sozlash imkoniyatiga ega. Stereo 
kanallarda alohida boshqaruvga ega bo‘lish o‘rniga, bu ilova umumiy 
tovush balandligi va kanal balansidan foydalanadi;
• o‘zgartirish qilishning kamchiliklarini qoplash uchun xizmat qiladi. 
Ekvalayzer band (polosa)lar soni (odatda 10) va oldindan o‘rnatilgan 
(jazz, klassik va boshqalar) sozlamalar mavjudligi bilan tavsifanadi;
• analog – raqamliga o‘tkazgich;
• raqamli-analogli o‘tkazgich;
• audio protsessor – raqamli signalni qayta ishlashni amalga 
oshiradigan markaziy blok. Agar kerak bo‘lsa, u ma’lumotlarni shaxsiy 
kompyuterning operativ xotirasiga va uning markaziy protsessoriga 
yuboradi. Plataning ichki ulagichlari ( разъемы ) (2.14-rasmga qarang);
• telefon porti (qizil) – TAD (Telephone answering device) deb 
nomlangan ixtiyoriy ikki tomonlama port. Ichki tovushli modemga 
kabel orqali ulangan;
• CD Audio (oq) stereo kirishi, audio kabeliga ulanish uchun 
mo‘ljallangan. Audio kompakt disklarni tinglash imkonini beradi. 

41
Bunda ichki DAC va tovush karta miksheridan foydalanadi. Windows 
operatsion tizimi (OS) ostida IDE interfeysiga ega zamonaviy CD/ 
DVD disklarida CD-DA audio treklarini raqamli o‘qish mumkin. Bu 
shovqin yo‘qligi sababli afzalroqdir;
• drayver xususiyatlarida raqamli CD audio imkoniyatlari yoqilgan. 
Analog audio kabelni uzish shart emas. MPC formatida ishlab 
chiqarilgan, 4 pinli;
2.14-rasm. Tovush kartasi ulagichlari.
• qo‘shimcha chiziqli kirish (AUX In) (ko‘k) FM yoki TV tyuner 
kartalarini yoki boshqa ichki qurilmalarni, masalan, ikkinchi CD 
drayveri, DVD drayveri yoki MPES-2 dekoder kartasini ulash uchun 
mo‘ljallangan;
• S / PDIF (Sony / Philips raqamli interfeysi) raqamli audioni bir 
qurilmadan ikkinchisiga o‘tkazish uchun bir tomonlama ketma-ket 
bo‘lib, faqat bitta signal simidan foydalanadi, ikkinchisi esa asosdir.

42
• platani anakartning PCI uyasiga ulash uchun kontaktlar liniyasi.
Adapterning tashqi ulagichlari (2-14-rasmga qarang);
• Midi / Game (oltin) sintezatorni (midi klaviatura) o‘yin 
maydonchasiga (Joystick) ulash uchun mo‘ljallangan;
• Orqa stereo chiziq chiqishi (LIN OUT2) (qora) 4 va b kanalli 
adapterlarda mavjud. Kuchaytirgichning faol orqa dinamiklarini 
ulash uchun ishlatiladi. Analog rejimda 4.1 kanalli dinamik tizimlar 
qo‘llaniladi. Odatda stereo mini-jak sifatida ishlab chiqilgan;
• stereo chiziq chiqishi (LIN-OUT1) (yashil) oldingi karnaylarni 
ulash uchun mo‘ljallangan. Mini-jak shaklida ishlab chiqarilgan. 
Odatda eshitish vositasi chiqishi bilan birlashtiriladi;
• chiziqli kirish (MIC-IN) (lilac) mikrofonni ulash uchun 
mo‘ljallangan;
• Stereo line-in (LIN-IN) (ko‘k) tashqi analog qurilmalar, 
masalan, audio pleyer, radio, magnitafon va boshqalarni ulash uchun 
mo‘ljallangan.
Analog (raqamli) chiqish ulagichi (qizil) markaziy dinamik va 
sabvuferning analog kanallarini raqamli chiqish bilan birgalikda 
qo‘llab-quvvatlaydi. 
Turli ovoz kartalarini ishlab chiqaruvchilar uchun ulagichlarning 
tarkibi va joylashuvi farq qilishi mumkin. Misol uchun, ba’zilarida ko‘p 
komponentli dinamiklarni ulash uchun Midi / Game ulagichi o‘rniga bir 
nechta ulagichlar bo‘lishi mumkin. Batafsil ma’lumot ushbu qurilmalar 
uchun foydalanish yo‘riqnomasida (foydalanuvchi qo‘llanmasi yoki 
qo‘llanma) bo‘lishi kerak. U yo‘q bo‘lganda, ushbu ma’lumotni 
Internetda ishlab chiqaruvchining veb-saytida topish mumkin.
Tovush kartasi, har qanday boshqa periferik qurilma singari, tizimda 
o‘rnatilishi kerak bo‘lgan drayverlar to‘plami bilan birga keladi. Ular 
muvaffaqiyatli o‘rnatilgandan so‘ng, Windows boshqaruv panelida 
ovoz kartasining kengaytirilgan sozlamalariga kirishni ta’minlaydigan 
belgi paydo bo‘ladi.

Download 6,82 Mb.