154
tarkibiy qismlariga bo‘lish usuli rang modeli deb ataladi.
Bir nechta
rangli modellar mavjud, ularning har biri o‘z nomiga ega, ammo
kompyuter
grafikasida, qoida tariqasida, faqat uchtasi ishlatiladi:
RGB (Red, Green, Blue– qizil, yashil, ko‘k), CMYK (Cyan, Magenta,
Yellow, Key yoki Black
–
Moviy,
binafsha, sariq,
kalit yoki
qora),
HSV (Hue, Saturation, Value – ranglanganlik, to‘yinganlik, qiymat,
brightness – yorqinlik).
Rangli modelni tanlashda tasvirning ekranga yoki qog‘ozga chop
etishni oldindan bilish kerak. Tasvir nima uchun mo‘ljallanganligiga
qarab, ishlatiladigan rang modelining turi aniqlanadi.
RGB –
qo‘shish (additive) modeli – monitor ekranida ko‘rsatilganda
ishlatiladi. RGB qisqartmasi asosiy ranglarning nomlaridan olingan:
Qizil, Yashil, Ko‘k. Kompyuter ekranida qora rang –
birorta rangni
yo‘qligi ya’ni ekranni o‘z foni qoraligi, oq esa shuni teskarisi ya’ni barcha
rang komponentlarining maksimal yorqinligi hisoblanadi. Boshqa barcha
ranglar turli nisbatlarda uchta rang qo‘shilmasidan iborat.
CMYK –
ayrish (sub) modeli – qog‘oz muhitida (oq fon uchun)
chop etish uchun ishlatiladi. Qog‘ozga chop etishda hamma narsa
ekranga qaraganda teskari sodir bo‘ladi: rangning yo‘qligi bu oq
rangni, qora esa ranglarning maksimal miqdorli aralashmasidan hosil
qilinadi. Shuning uchun, tasvirni chop etishga tayyorlashda “ayirish”
CMYK tizimi qo‘llaniladi. Ushbu modelda
RGB modelining asosiy
komponentlariga qarama-qarshi bo‘lgan ranglar qo‘llaniladi (qizil-ko‘k
rangga qarama-qarshi, yashil-siyohrangga qarama-qarshi, ko‘k-sariq
rangga qarama-qarshi ). Rangli chop etish doirasini kengaytirish uchun
ushbu uchta komponentga to‘rtinchi qora rang qo‘shildi. Butun tizim
CMYK (Cyan, Magenta, Yellow, black) deb nomlandi. Qora (black)
rang uni ko‘k (blue) bilan adashtirib yubormaslik uchun K harfi bilan
belgilanadi.
HSV –
“Ranglilik-to‘yinganlik-yorqinlik”
rangning xusu s i -
yatlarini emas, balki inson tomonidan rangni idrok etishni ifoda
qiladi. Raster(qatorma qator) formatlari tasvirlarni saqlash uchun HSV
tizimidan foydalanmaydi, shuning uchun ushbu rang modelida tasvirni
qayta ishlagandan so‘ng, tasvirni RGB yoki CMYK ga aylantirish
kerak.
155
CMYK
– rang boshqa modellarga qaraganda
sezilarli darajada
torroq, chunki qog‘oz ranglarni ekrandagidek jonli va to‘yingan holda
takrorlay olmaydi. Shuning uchun chop etish uchun mo‘ljallangan
tasvirlar dastlab CMYK modelining cheklangan rang spektri uchun
mo‘ljallangan bo‘lishi kerak. Tasvirni yaratish jarayonida qancha
rangdan foydalanish mumkinligidan qat’iy nazar,
kompyuter faqat
cheklangan miqdordagi turli xil ranglarni saqlashi mumkin. Rasmni
saqlashda yakuniy ranglar soni har bir piksel uchun qancha ma’lumot
biti mavjudligi bilan belgilanadi.
Agar tasvirni kodlash uchun har pikselga 1 dan 8 bitgacha
foydalanilsa, unda kompyuter 2 dan 2
8
= 256 rangni ko‘rsatishi
mumkin. Bu yuqori sifatli ranglarni qayta ishlab chiqarish uchun yetarli
emas, shuning uchun 8-bitli kodlash faqat
monoxrom tasvirlardagi
kulranglarni uzatish uchun ishlatiladi. Yaxshi rang reproduktsiyasiga
erishiladigan sifat darajasiga ekranda 65 536 tagacha rang ko‘rsatishi
mumkin bo‘lgan har pikselni kodlashda 16 bitdan foydalanish orqali
erishiladi. Ushbu rejim ba’zan HighColor deb ataladi.
Inson ko‘zi kompyuter fotosuratini haqiqiydan ajrata olmasligi uchun
faqat har bitta pikselni 3 baytda kodlash bilan erishiladi, bu taxminan 16
million rang degani. Uch baytli rang rejimi TrueColor deb ham ataladi.
