Kompyuter grafikasida rang bilan ishlash

154
tarkibiy qismlariga bo‘lish usuli rang modeli deb ataladi. Bir nechta 
rangli modellar mavjud, ularning har biri o‘z nomiga ega, ammo 
kompyuter grafikasida, qoida tariqasida, faqat uchtasi ishlatiladi: 
RGB (Red, Green, Blue– qizil, yashil, ko‘k), CMYK (Cyan, Magenta, 
Yellow, Key yoki Black
–
Moviy, binafsha, sariq, 
kalit yoki
qora), 
HSV (Hue, Saturation, Value – ranglanganlik, to‘yinganlik, qiymat,
brightness – yorqinlik).
Rangli modelni tanlashda tasvirning ekranga yoki qog‘ozga chop 
etishni oldindan bilish kerak. Tasvir nima uchun mo‘ljallanganligiga 
qarab, ishlatiladigan rang modelining turi aniqlanadi.
RGB –
qo‘shish (additive) modeli – monitor ekranida ko‘rsatilganda 
ishlatiladi. RGB qisqartmasi asosiy ranglarning nomlaridan olingan: 
Qizil, Yashil, Ko‘k. Kompyuter ekranida qora rang – birorta rangni 
yo‘qligi ya’ni ekranni o‘z foni qoraligi, oq esa shuni teskarisi ya’ni barcha 
rang komponentlarining maksimal yorqinligi hisoblanadi. Boshqa barcha 
ranglar turli nisbatlarda uchta rang qo‘shilmasidan iborat.
CMYK –
ayrish (sub) modeli – qog‘oz muhitida (oq fon uchun) 
chop etish uchun ishlatiladi. Qog‘ozga chop etishda hamma narsa 
ekranga qaraganda teskari sodir bo‘ladi: rangning yo‘qligi bu oq 
rangni, qora esa ranglarning maksimal miqdorli aralashmasidan hosil 
qilinadi. Shuning uchun, tasvirni chop etishga tayyorlashda “ayirish” 
CMYK tizimi qo‘llaniladi. Ushbu modelda RGB modelining asosiy 
komponentlariga qarama-qarshi bo‘lgan ranglar qo‘llaniladi (qizil-ko‘k 
rangga qarama-qarshi, yashil-siyohrangga qarama-qarshi, ko‘k-sariq 
rangga qarama-qarshi ). Rangli chop etish doirasini kengaytirish uchun 
ushbu uchta komponentga to‘rtinchi qora rang qo‘shildi. Butun tizim 
CMYK (Cyan, Magenta, Yellow, black) deb nomlandi. Qora (black) 
rang uni ko‘k (blue) bilan adashtirib yubormaslik uchun K harfi bilan 
belgilanadi.
HSV – 
“Ranglilik-to‘yinganlik-yorqinlik” rangning xusu s i -
yatlarini emas, balki inson tomonidan rangni idrok etishni ifoda 
qiladi. Raster(qatorma qator) formatlari tasvirlarni saqlash uchun HSV 
tizimidan foydalanmaydi, shuning uchun ushbu rang modelida tasvirni 
qayta ishlagandan so‘ng, tasvirni RGB yoki CMYK ga aylantirish 
kerak.

155
CMYK
– rang boshqa modellarga qaraganda sezilarli darajada 
torroq, chunki qog‘oz ranglarni ekrandagidek jonli va to‘yingan holda 
takrorlay olmaydi. Shuning uchun chop etish uchun mo‘ljallangan 
tasvirlar dastlab CMYK modelining cheklangan rang spektri uchun 
mo‘ljallangan bo‘lishi kerak. Tasvirni yaratish jarayonida qancha 
rangdan foydalanish mumkinligidan qat’iy nazar, kompyuter faqat 
cheklangan miqdordagi turli xil ranglarni saqlashi mumkin. Rasmni 
saqlashda yakuniy ranglar soni har bir piksel uchun qancha ma’lumot 
biti mavjudligi bilan belgilanadi.
Agar tasvirni kodlash uchun har pikselga 1 dan 8 bitgacha 
foydalanilsa, unda kompyuter 2 dan 2
8
= 256 rangni ko‘rsatishi 
mumkin. Bu yuqori sifatli ranglarni qayta ishlab chiqarish uchun yetarli 
emas, shuning uchun 8-bitli kodlash faqat monoxrom tasvirlardagi 
kulranglarni uzatish uchun ishlatiladi. Yaxshi rang reproduktsiyasiga 
erishiladigan sifat darajasiga ekranda 65 536 tagacha rang ko‘rsatishi 
mumkin bo‘lgan har pikselni kodlashda 16 bitdan foydalanish orqali 
erishiladi. Ushbu rejim ba’zan HighColor deb ataladi.
Inson ko‘zi kompyuter fotosuratini haqiqiydan ajrata olmasligi uchun 
faqat har bitta pikselni 3 baytda kodlash bilan erishiladi, bu taxminan 16 
million rang degani. Uch baytli rang rejimi TrueColor deb ham ataladi.

Download 6,82 Mb.