109
tovush va tananing sezish qobiliyati insonga vaqt haqida tushuncha beradi, shunda
ham to‘la o‘z mazmuni bilan emas balki vaqt bir tomonlama tovushning tortilishi
va tananing sezishini tortilishi. Shuning uchun I.M.Sechenov eshitish va sezish
xususiyatidan bu vaqt bo‘shlig‘ining analizatorlari degan edi. I.P.Pavlov
ko‘rsatgan ediki,vaqtning hisoblanishi nerv sistemasining har bir elementiga, uning
har bir hujayrasiga xos u buni eksperimental asosda isbotladi. Har qanday
analizator «vaqtni hisoblashi» mumkin. I.P.Pavlov aytgan ediki, vaqtning
fiziologik qabul qilinishi bu kishining tormozlanishi va ta’sirlanishidir, bu esa
vaqtni hisoblashga yo‘l beradi. Bu fikrlar qator izlanishlar orqali ko‘rsatilgan.
Ikkinchi signal sistemasida ta’sirlanish vaqtning yetarli hisobga olinmasligidan
kelib chiqadi, tormozlanish jarayonida unga ko‘proq baholash xususiyatidandir.
Shunday qilib, aniq vaqt intervallarini vaqtinchalik baholash ta’sirlanish va
tormozlanish dinamik jarayonida aniqlanadi. Vaqt intervalida differensirovka bu
vaqtga nisbatan shartli reflekslarning xosligidir.
