100
masalalarki, natijaga erishish uchun qo‗yilgan shartga bog‗liq
holda bir yoki bir
nechta amal yoki buyruqlar ketma-ketligini takror-takror bajarishga to‗g‗ri keladi.
Masalan, bir litrlik idish bilan, o‗n litrlik idishni to‗ldirish algoritmi
quyidagicha bo‗ladi:
Ko‗rinib
turibdiki, arifmetik blokdagi ikkita amal(buyruq) 10 marta takror-
takror bajarilish oqibatida maqsadga erishiladi. Yoki g‗isht teruvchi bir nechta
amallar ketma-ketligini talab etilgan balandlikdagi devor hosil bo‗lguncha
n marta
takrorlaydi. Takrorlanish buyruqlaridan, ayniqsa, aniq fanlarga
doir masalalarni hal
qilishda ko‗p foydalaniladi. Bunga keyingi mavzular bilan tanishish jarayonida
ishonch hosil qilish mumkin. Quyida takrorlanish buyruqlarining uch xil ko‗rinishi
bilan tanishamiz.
Dasturlash jarayonida ba‘zi bir masalalarni algoritmlari tarkibidagi buyruqlar
bir necha marta bajarilishiga to‗g‘ri keladi. Agar algoritm tarkibidagi bir necha
marta takrorlanishi kerak bo‗lgan buyruqlarni takrorlanuvchi
jarayonlar asosida
dasturlash
tillarida
tasvirlanmasa,
bu
buyruqlarni
barchasini
bajarish
murakkablashadi. Elektron hisoblash mashinalarini insoniyatdan farqi shundaki,
insoniyatda bir nechta buyruqlarni bajarish davomida toliqish holatlari bo‘lishi
mumkin elektron mashinalarga takrorlanishni qanchaligini ma‘lum bir buyruqlar
asosida berilsa, ular barchasini charchamasdan bajaradi.
Tarmoqlanuvchi
jarayonlarni masalan matematikada ixtiyoriy ketma ketliklarni yig‘indisini
hisoblash oddiy usullar bilan hal etilmaydigan holatlarda qo‘llash mumkin.
Tarif: Algoritmning qandaydir qismidagi buyruqlar ikki va undan ortiq
bajarilishiga takrorlanuvchi jarayonlar deyiladi.
Yuqoridagi ta‘rifga etibor qaratsak, demak algoritmning qandaydir qismi ikki
va undan ortiq bajarilishi mumkin bo‗lgan holatlar ham mavjud. Bunda
dasturchiga shunday vazifa qo‘yiladiki takrorlanish
holatini bir yaxlit buyruq
asosida kompyuterga qulay usulda berish kerak.
Takrorlanuvchi jarayonlarni quyidagi blok sxema ko‗rinishda C++ dasturlash
tilida tasvirlash mumkin.
Idish to‘lgan
bir litrlik idish suvga to‘ldirilsin;
olingan suv 10 litrlik idishga quyilsin
yo‘q
ha
101
ха
йук
Yuqoridagi blok sxema shaklida shart toki chin bo‘lgunga qadar takrorlanish
bajarilaveradi.
C++ dasturlash tillarida takrorlanuvchi jarayonlarni
quyidagi usullar
yordamida tasvirlash mumkin.
-Parametr bo‗yicha takrorlash(for);
-shartsiz o‘tish bo‗yicha takrorlash(goto);
-Shart bo‗yicha takrorlash(while, do while).
