282
Maxbuslarning dilemmasi bu – Politsiya tomonidan hibsga olingan
ikki jinoyatchi haqidagi hikoyadir. Keling ularni Zokir va Ortiq deb
ataymiz. Politsiyada bu ikki jinoyatchi ya’ni Zokir va Ortiqni roʻyxatga
olinmagan qurolni, ya’ni miltiqni koʻtarib yurganining,
ahamiyatsiz
gʻayri qonuniy xatti-harakatida hukm chiqarish uchun yetarlicha isbot va
dalillar bor. Politsiya bu ikki jinoyatchi birgalikda bir bankda oʻgʻirlik
sodir etganini tahmin qilmoqda, biroq Politsiya,
ularni bu katta jinoyat
ustida hukm qilishga qiyinchilik bilan erishishdi. Politsiya Zokir va
Ortiqni alohida xonalarda soʻroq qilishdi va Politsiya ularning har
biridan quyidagi ma’lumotlarni olishdi:
“Togʻri hozir biz 1 yilga qamoqqa tushira olamiz. Agarda siz bankni
oʻgʻirlashga va sherigingizni ham jalb qilganingizga iqror boʻlsangiz,
biz sizni himoya qilishimiz va siz ozodlikka chiqishingiz mumkin.
Sizning sherigingiz qamoqda 20 yil boʻladi. Biroq agarda siz birga oʻz
jinoyatingizni amalga
oshirganingizni tan olsangiz, biz sizga guvoh
boʻlishimiz shart emas va biz sud jarayoni qiymatini oldini olamiz,
shuningdek, har biringiz 8 yildan qoʻshimcha jazo olasiz.
Agarda Zokir va Ortiq, shavqatsiz bank oʻgʻrilari ya’ni ular oʻzlarini
hukmlarini oʻylashsa, siz ulardan nima qilishini kutasiz? 1-rasm,
ularning qarorlarini koʻrsatadi. Har bir maxbusda ikki strategiya bor: tan
olish yoki jim turish. Har bir maxbus
uning jinoyatdagi sherigi
tomonidan tanlangan strategiya va u tanlaydigan strategiyaga bogʻliq
boʻlgan hukmni oladi.
Birinchi boʻlib, Zokir qarorini koʻrib chiqamiz. U quyidagicha
mulohaza qiladi: "Men Ortiqni nima qilmoqchi ekanligini bilmayman.
Agar u jim tursa, men oʻzimning eng
yaxshi strategiyamni tan olsam,
keyinchalik men qamoqxonada 1 yil oʻtishiga nisbatan tezroq ozodlikka
chiqaman. Agarda u tan olsa, mening eng zoʻr strategiyam tan
olinganda, keyinchalik qamoqxonada 20 yil oʻtishiga
qaraganda, 8 yil
283
oʻtishi tezroq. Shuning uchun, Ortiqning nima qilishidan qat’iy nazar,
men yaxshisi tan olaman” oʻyinlar nazariyasi tilida, bu strategiya
