303
Rasmdan koʻrish mumkinki, masalaning echimi muvozanat nuqta
E
orqali aniqlanishi mumkin. Naflik funksiyasining befarqlik chizigʻi
2
U
byudjet chizigʻini
E
nuqtada kesib oʻtadi. Optimal echimga koʻra, dam
olish
vaqti
E
t
soatga teng, ish vaqti
E
E
t
T
24
.
Ishchining bir soatlik ish
haqi
W
soʻmga teng boʻlsa, uning umumiy daromadi quyidagicha
topiladi:
)
24
(
E
t
W
R
.
(8)
U holda byudjet chizigʻi yotiqligi
W
tg
ish haqiga teng boʻladi.
W
t
R
tg
E
24
.
(9)
Ishchi naflik funksiyasini maksimallashtiradi, agar boʻsh vaqt bilan
daromadni chekli almashtirish normasi
tR
MRS
ish haqi
W
ga teng boʻlsa,
W
MRS
tR
.
Faraz
qilaylik, ish haqi stavkasi
0
W
dan
1
W
ga oshdi.
Byudjet
chizigʻi
NM
holatidan
1
NM
holatga siljiydi (7-rasm).
7-rasm.
Oʻrnini bosish samarasi va daromad samarasi, 0
t
0
, 0
t
1
,
0
t
2
lar boʻsh vaqt,
t
0
N
,
t
1
N
va
t
1
N
lar ish vaqti.
Agar biz
N
M
1
byudjet chizigʻiga parallel boʻlgan va
1
U
befarqlik
chizigʻi bilan kesishadigan
AB
byudjet chizigʻini oʻtkazsak, daromad va
oʻrnini bosish samarasini aniqlashimiz mumkin.
M
W
M
1
E
1
A
R
1
U
1
E
0
R
0
E
2
R
2
U
2
t
2
t
1
t
0
B
N
304
Oʻrnini bosish samarasi boʻsh vaqtni qisqarishi va ish vaqtining
ortishi natijasida daromadning oʻsishi
bilan ifodalanadi, ya’ni, ma’lum
miqdordagi boʻsh vaqt ish vaqti bilan almashtiriladi. 7-rasmda bu
2
t
dan
0
t
ga siljishini ifodalaydi, ya’ni, ish vaqti
2
1
24
t
T
dan
0
2
24
t
T
gacha
oshadi. Lekin, daromadning ortishi
bilan birga dam olishning -
shaxsning ma’naviy oʻsishi uchun kerak boʻladigan boʻsh vaqtning ham
qimmati oshadi. Daromad samarasi (boʻsh vaqtning ortishi) teskari
yoʻnalishda boʻlib, u
1
0
t
t
oraliq
bilan ifodalanadi
1
0
t
t
. Natijaviy
oʻzgarish
2
1
t
t
oraliqqa teng.
Ish haqining bunday oʻsishida oʻrnini
bosish samarasi daromad
samarasidan yuqori boʻladi. Bundan shu kelib chiqadiki, birinchidan, ish
haqining oʻsishi, ish vaqtini ortishiga olib keladi; ikkinchidan, individual
shaxsning mehnat taklifi musbat yotiqlikka ega (8-rasm).
