III bob bo‘yicha xulosa
Fikrimizcha,
respublikamiz
investitsiya
faoliyatida
mahalliy
hokimiyatlarning mustaqilligini va rolini oshirish va maxsus investitsiyalarni
rag‘batlantirishning mahalliy dasturlarini ishlab chiqish va hayotga tatbiq etishni
kengaytirish maqsadga muvofiqdir. Shuningdek hududlarda investitsiyalarning
manbasi sifatida munitsipial va korporativ obligatsiyalarni muomalaga chiqarish va
ulardan oladigan daromadlar bo‘yicha imtiyozlarni belgilash investitsiya oqimini
ko‘paytirishga olib kelishi mumkin. Mahalliy hokimliklarning xorijiy
investorlarni hudud to‗g‗risida to‗liq investitsion muhitga oid ma‘lumotlar
bilan ta‘minlashda faol ishtirok etmayotganligi – xorijiy investorlarni
to‗laqonli ravishda axborot (investitsiya loyihalari va biznes takliflar bazasi,
hududiy matbuot nashrlari, iqtisodiy tahlil xom-ashyo va mehnat salohiyati
to‗g‗risida ma‘lumotlar) bilan ta‘minlash uchun har bir hudud bo‗yicha
83
―Viloyat investitsiya salohiyati‖ veb-portalini tashkil etish, investitsiya
faoliyatiga oid konferensiyalar, seminarlar va taqdimotlar (respublika hududida
va
xorijiy
mamlakatlarda)
o‗tkazish aynan hududiy investitsiyaviy
jozibadorlikni oshishiga hamda hududlarda iqtisodiy rivojlanishga muhim
omillardan biri bo‘ladi degan umiddamiz.
84
XULOSA VA TAKLIFLAR
Bugungi kunda mamlakatimizni jadal isloh etish va modernizatsiya qilish
izchil ravishda davom ettirilib, bunda milliy iqtisodiyotni izchil va bardavom
rivojlantirish asosiy dastagi hisoblangan xorijiy investitsiyalarga juda katta e‘tibor
qaratilmoqda.
Ushbu maqsadda xorijiy investorlarni milliy iqtisodiyotning xalqaro
savdoda raqobatga bardosh beradigan tarmoqlariga jalb etish, aholini ish bilan
ta‘minlashga xizmat qiluvchi loyihalarni, mahalliy bozorga xizmat qilishga
mo‗ljallangan investitsiyalar bilan bir qatorda ishlab chiqarish va xizmat
ko‗rsatishning istiqbolli sohalarda ko‗proq eksportga yo‗naltirilgan investitsion
loyihalarni amalga oshirishni rag‗batlantirish va qo‗llab-quvvatlashning bozor
mexanizmlarini takomillashtirish zarur.
Jahon iqtisodiyoti globallashib, biznes yo‗lidagi to‗siqlar tobora kamayib,
mamlakatlar iqtisodiyoti erkinlashib borayotgan hozirgi sharoitda chetdan
kiritiladigan investitsiya oqimlari tez sur‘atlar bilan o‗smoqda. Investitsiyalashning
ustuvor yo‗nalishlarini aniq belgilash, ilmiy asoslangan investitsiya qarorlarini
qabul qilish, investitsiya faoliyatini oqilona tartibga solish asosida ichki va tashqi
moliyaviy manbalarni, barcha shart-sharoitlarini hisobga olgan holda jalb qilish
milliy iqtisodiyotning kelajagini belgilaydi.
Investitsiyalar ishlab chiqarishning tarkibiy tuzilishini takomillashtirishga
xizmat qiluvchi va milliy xo‗jalikdagi takror ishlab chiqarish jarayonlarini
ta‘minlovchi rolni bajaradi. Davlatning investitsiya siyosati esa maqsadli ravishda
iqtisodiy rivojlanishning ustuvor yo‗nalishlarini jadallashtirishga qaratilgandir.
Milliy iqtisodiyotning jahon xo‗jaligidagi mavqeini mustahkamlash, milliy ishlab
chiqaruvchilarning jahon bozoridagi raqobatbardoshlik darajasini yanada ko‗tarish,
sanoatning texnik tarkibini zamonaviylashtirish muammolari ham davlat
siyosatining boshqa omillari qatorida investitsion siyosat orqali amalga oshiriladi.
O‘zbekistonning imkoniyatlarini o‘rganib chiqqan holda, quyidagi xulosaga
keldik. Mamlakatimizda nafaqat tarixiy-me‘moriy yodgorliklar bo‘yicha
85
sayyohlik, balki eko va bioturizm, sog‘lomlashtirish oromgohlari, faol sayyohlik
yo‘nalishlari, rafting turlari bo‘yicha turizm hududlarini tashkil etish mumkin.
O‘zbekiston sog‘lomlashtirish oromgohlarini qurish uchun kerakli bo‘lgan
tabiiy resurslarga boy, havosi toza bo‘lgan tog‘lar, mineral suvlar, buloqlarga ega.
Bunday joylarda oromgohlar zamonaviy standartlarga javob beradigan darajada
qurilsa, albatta xorijiy turistlar oqimi ko‘payadi. Xorijiy sayyohlar tashrifining
ko‘payishi mamlakatga kirib keladigan investitsiyalar hajmining ortishiga sabab
bo‘ladi.
Mamlakatimizda eko va bioturizm turlarini tashkil etish uchun ham yetarli
sharoitlar mavjud. Qoraqalpog‘iston Respublikasi hududida joylashgan ―Baday-
to‘qay‖ davlat qo‘riqxonasi, Qashqadaryo viloyatidagi ―Xisor‖, Surxondaryodagi
―Surxon‖ davlat qo‘riqxonasi, Jizzaxdagi ―Zomin‖ oromgohi, Toshkent
viloyatidagi ―Chorvoq‖ va ―Chotqol‖ davlat milliy tabiat istirohat bog‘lari juda
boy va betakror hayvonot hamda o‘simlik dunyosi, jozibador manzaralari bilan
kishini o‘ziga jalb qiladi. Shunday ekan, biz ulardan unumli va oqilona
foydalangan holda, xorijiy sayyohlarni jalb etishga ahamiyat berishimiz lozim.
O‗zbekistonda milliy iqtisodiyot barqarorligini oshirishda xorijiy
investitsiyalardan samarali foydalanishga erishish uchun quyidagilarni taklif
qilamiz:
1. Xorijiy investitsiyalarni jalb qilishda ichki muhitni yaxshilash, soliq
yukini
kamaytirish
va
soliq
tizimini
yanada
soddalashtirish,
xorijiy
investitsiyalarni ro‗yxatga olish tizimini soddalashtirish;
2. Xorijiy sarmoyadorni qiziqtiruvchi sohalar, ob‘yektlarni aniqlash va ular
to‗g‗risidagi ma‘lumotlar majmuini shakllantirish, biznes rejalar va ularni
iqtisodiy rivojlantirish loyihalarini ishlab chiqish va iqtisodiy jihatdan manfaatli
bo‗lgan sohalarga chet el kapitalini jalb qilish;
3. Eksportda qayta ishlangan, tayyor mahsulotlar salmog‗ini ko‗paytirish,
ayniqsa, paxta va qishloq xo‗jaligi mahsulotlarni qayta ishlashni oshirish va bu
sohaga xorijiy investitsiyalarni keng jalb qilish;
4.Import o‗rnini bosuvchi mahsulotlar ishlab chiqarishni hamda ishlab
86
chiqarishni mahalliylashtirishni rivojlantirish uchun yirik ishlab chiqaruvchi
korxonalar bilan kichik biznes va xususiy tadbirkorlik korxonalari bilan
samarali aloqasini ta‘minlash zarur, ya‘ni yirik korxonalarga yarim tayyor
mahsulotlar, butlovchi qismlarni yetkazib beruvchilari bo‗lishlari zarur;
5.Chet el investorlari uchun qulay investitsion muhitni yaratib berish va ular
uchun kafolatli qonunchilik tizimini yanada takomillashtirish;
6.Eksportga ishlaydigan kichik va o‗rta korxonalarni ko‗paytirish va
ularni samarali faoliyat yuritishlari uchun yetarli shart-sharoitlar yaratish va davlat
tomonidan imtiyozli kredit liniyalari hajmini oshirish;
7.Investitsiya infratuzilmasining yetarlicha rivojlanmaganligi banklar,
investitsiya fondlari va lizing kompaniyalari faoliyatini rag‗batlantirish va
investitsiya loyihalarini amalga oshirishda ularning ishtirokini samarali
yo‗lga qo‗yish;
8.Infratuzilmaga oid muammolar, shu jumladan, korxonalarning elektr
energiya, tabiiy gaz, suv va yoqilg‗i mahsulotlari bilan ta‘minlashda uzilishlar
mavjudligi – eksportyor korxonalarni uzluksiz ravishda elektr energiyasi va tabiiy
gaz bilan ta‘minlash bo‗yicha chora-tadbirlar ishlab chiqish va nazoratga olish;
9.Mahalliy hokimliklarning xorijiy investorlarni hudud to‗g‗risida to‗liq
investitsion muhitga oid ma‘lumotlar bilan ta‘minlashda faol ishtirok
etmayotganligi
– xorijiy investorlarni to‗laqonli ravishda axborot
(investitsiya loyihalari va biznes takliflar bazasi, hududiy matbuot nashrlari,
iqtisodiy tahlil xom-ashyo va mehnat salohiyati to‗g‗risida ma‘lumotlar) bilan
ta‘minlash uchun har bir hudud bo‗yicha ―Viloyat investitsiya salohiyati‖
veb-portalini tashkil etish, investitsiya faoliyatiga oid konferensiyalar,
seminarlar va taqdimotlar (respublika hududida va xorijiy mamlakatlarda)
o‗tkazish;
10.Xorijiy
investorning loyihani amalga oshirishdagi mas‘uliyatini
kuchaytirish, ularning loyihani boshidan oxirigacha milliy investorlarning
ulushidan kam bo‗lmagan miqdorda kapitali bilan samarali ishtirok etishini
87
ta‘minlash va bunday mas‘uliyat va majburiyatlar me‘yoriy hujjatlarda, jumladan,
shartnomada qat‘iy qilib belgilanishi va ularga amal etishi shart;
Xorijiy amaliyotining ko‘rsatishicha, investorlarning samarali faoliyat
yuritishi uchun infratuzilma zarur bo‘lib, uni rivojlantirish yirik kapital
qo‘yilmalarini talab etadi. Masalan, Xitoyda 1 dollar chet el investitsiyasini jalb
etish uchun 5,5 dollar milliy resurslarni transport tizimi, barqaror suv va energiya
ta‘minoti, shinam turar-joy uchun sarflash zarur bo‘lgan.
Bugungi kunda yurtimizda faoliyat ko‗rsatayotgan korxonalarni jadal
modernizatsiya qilish va texnik qayta jihozlashni ta‘minlash, yuksak texnolo-
giyalar asosida ishlaydigan avtomobilsozlik va gaz-kimyo, elektr texnikasi va to‗-
qimachilik, oziq-ovqat va farmatsevtika, axborot va telekommunikatsiyalar
tarmog‗i hamda boshqa yo‗nalishlardagi yangi va zamonaviy ishlab chiqarish
quvvatlarini tashkil etishga qaratilgan faol investitsiya siyosatini yuritishga
ustuvor e‘tibor berilmoqda.
Bu imtiyozlarni berishdan maqsad - xorijiy investitsiyalarni ko‗proq jalb
qilish orqali iqtisodiyotimizning real sektori salohiyatini oshirish, yurtimiz
hududlarida yangi, zamonaviy texnologiyalarga asoslangan ishlab chiqarish
korxonalarini tashkil etish, yangi ish o‗rinlarini ko‗paytirish, pirovard natijada
mamlakatimizni
barqaror
va
mutanosib
tarzda
iqtisodiy
va
ijtimoiy
rivojlantirishdir.
Istiqbolda mamlakatimiz iqtisodiyotiga investitsiyalarni moliyalashtirish
manbalarini quyidagi yo‗nalishlarga jalb qilish maqsadga muvofiqdir:
– davlat budjeti mablag‗larini – fan-texnika taraqqiyotiga (yangi navlarni
yaratish, yangi texnologiyalarni ishlab chiqish), irrigatsiya va melioratsiya
tadbirlariga;
– korxonalar mablag‗larini – tadbirkorlikni qo‗llab-quvvatlash va qayta
ishlash korxonalarini tashkil etishga;
– aholi jamg‗armalarini – bandsizlikga barham berish, qo‗shimcha ishchi
o‗rinlarini yaratish va umuman ijtimoiy rivojlantirish tadbirlariga;
88
– xorij investitsiyalarini – ekologik toza, raqobatbardosh tayyor mahsulotlar
ishlab chiqarishni rag‗batlantirish, agroresurslardan samarali foydalanish, eksportni
qo‗llab-quvvatlashga;
– xalqaro maydonda mamlakatimizdagi investitsiya muhiti, milliy
iqtisodiyotning yetakchi tarmoq, kompaniya va tashkilotlarining investitsion
imkoniyatlari to‗g‗risidagi ma‘lumotlarni keng targ‗ib etish, tahlil qilish, baholash
va tasdiqlash kabi tadbirlarni kuchaytirish;
– raqobatbardosh mahsulotni ta‘minlovchi yangi ishlab chiqarish va
tarmoqlarni yaratishga, diversifikatsiya jarayonlariga erishish uchun ishlab
chiqarishga fan va texnikaning zamonaviy yutuqlarini boshqarishning ilg‗or
usullarini joriy etgan holda qayta ishlab chiqarish zaxiralarini tejashni tashkil etish;
– mamlakatimizdagi bozor axborot xizmatini rivojlantirish, marketing
xizmati faoliyatini va tashqi iqtisodiy qonunchilikni faollashtirish;
– kichik biznes va xususiy tadbirkorlik faoliyatiga to‗g‗ridan-to‗g‗ri xorijiy
investitsiyalarni jalb qilishning me‘yoriy asoslarini yaratish.
O‗zbekistonda investitsion muhitni takomillashtirish, xorijiy kapitalni jalb
qilish uchun qulay makroiqtisodiy siyosatni shakllantirish bo‗yicha ish olib borish
muhim hisoblanadi va bu borada quyidagi vazifalarni amalga oshirishni maqsadga
mufoviq deb hisoblaymiz.
Birinchidan, inflyatsiya darajasini investitsion loyihalar qiymat o‗sishiga
ta‘sirini kamaytirish, shuningdek, xorijiy investitsiyalar xajmini yanada
ko‗paytirish. Ikkinchidan, investitsiyalarni real ishlab chiqarish sohasiga, ya‘ni
xomashyoni qayta ishlovchi tarmoqlarga jalb etish. Uchinchidan, chet el
investorlariga
yanada
qulay
investitsiya
muhitini
yaratish
maqsadida
rag‗batlantirish tizimini yanada takomillashtirish, xususan, soliq yukini
kamaytirish va soliq tizimini investorlar uchun ham soddalashtirish. To‗rtinchidan,
xorijiy iqtisodiy sub‘yektlar bilan o‗zaro manfaatli loyihalarni amalga oshirish
tizimini takomillashtirish va ular bilan erkin investitsion iqtisodiy zonalarni tashkil
etish. Qolaversa, bu omillar mamlakat iqtisodiyotini barqaror rivojlanishida muhim
hisoblanishi mumkin.
| 