Еlement (tizimning еlementi): ta‟rifi




Download 2,88 Mb.
Pdf ko'rish
bet17/105
Sana21.12.2023
Hajmi2,88 Mb.
#126082
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   105
Bog'liq
Ekonometrika Kaf 15.Iqtisodiy sistemologiya 10ta

Еlement (tizimning еlementi): ta‟rifi. Tizim tarkibida ma‘lum funksiyani 
(vazifani) bajaruvchi va ichki tarkibi ajratib qaralmaydigan obyekt qaralayotgan 
masala doirasida tizimning “birlamchi” еlementi sifatida qaralishi mumkin. Uning 
tashqi muhit bilan aloqalari, nafaqat tizim uchun tashqi bo‗lgan еlementlarni, balki 
boshqa еlementlarni ham o‗z ichiga oladi. Uning tashqi aloqalari ―kirish‖ va 
―chiqishlar‖ yordamida modellashtiriladi. Uning kamida bitta ―kirishi‖ va kamida 
bitta ―chiqishi‖ bo‗ladi (Ошибка! Источник ссылки не найден.-rasm).
X = [x
i
] 
Q = [q
l
] 
Y = [y
j
] 
Kirish Tizim Chiqish 
2.1-rasm. Tizimning еng oddiy sxemasi (―qora quti‖) 
 
Rasmda m ta kirish va n ta chiqishdan iborat еlementning sxemasi ko‗rsatilgan.
Bundagi x
i
lar kirishlar, y
j
lar chiqishlar, q
l
ichki holatlarni ifodalaydi.
Kirish va chiqishlarning o‗zaro qanday bog‗langanligining miqdoriy 
xarakteristikasi sifatida, ularning intensivligi, ya‘ni vaqt birligida undan o‗tgan 
oqimlar (moddiy-ashyoviy, еnergetik, va boshqalar) ko‗rsatadi. Demak, bu mezon va 
uning o‗lchov birligi - tezlikka mos keladi, ya‘ni xosilaga: dX
i
 / dt yoki dY
i
 / dt.
Masalan, ishlab chiqarish sexida kirish intensivligi - bir smenadagi 
sarflanadigan vositalar, mehnat, еnergiya va boshqalarning sarfi, chiqishning 
intensivligi - tayyor mahsulotlar (detallar, uzellar). Protsessorda - impulslar soni, 1 
sekunddagi.
Tizim yoki еlementning ichki holati deganda, real obyektni o‗zining ushbu 
momentdagi еng muhim xossalari tushuniladi. Masalan, sexda: uning ishlab chiqarish 

16 
quvvati, ishchilari soni, zaxiralar miqdori va h. Ichki holat - еlementning ―o‗tkazish, 
o‗zgartirish‖ qobiliyatini aks еttiradi.
Ichki holatlar vektorining komponentalari, boshqacha, holatlar koordinatalari 
ham deyiladi, ular k-o‗lchamli fazoda ushbu holatga mos nuqtaga mos bo‗ladi.
Biror holatdan boshqasiga o‗tish bir onda bo‗lmaydi, buning uchun ma‘lum 
vaqt talab qilinadi, o„tish jarayoni sodir bo‗lish kerak.

Download 2,88 Mb.
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   105




Download 2,88 Mb.
Pdf ko'rish