111
Statistik modellashtirish usuli har bir yangi masala uchun maxsus ilmiy
apparat yaratishni talab qilmaydi va o‗rganilayotgan tizimning parametrlarini asosan
boshlang‗ich sharoitlarda nisbatan osongina o‗zgartirish imkonini beradi.
Statistik modellashtirish turli boshqarish tizimlarining samarasini baholashda,
yangi mahsulot ishlab chiqarishda, moliyaviy holatni tahlil qilishda, moliyaviy
munosabatlarni baholashda foydalanilishi mumkin.
Statistik modellashtirishni amalga oshirishning ishchi vaqti va material
vostitalar xarajatlari natural еksperiment o‗tkazishga qaraganida uncha ham ko‗p
еmas. Shu bilan birga statistik modellashtirish natijalari o‗zining qimmatligi bilan
natural еksperimentlarga yaqindir. Statistik modellashtirish usulining kamchilik
tomoni shundan iboratki, tizimni tahlil qilish uchun ko‗p marotaba ma‘lumotlarni
almashtirib hisoblash variantlarini o‗tqazishni talab qiladi.
Barcha statistik usullar kelajakni o‗tmishga o‗xshashligi, uning davomi
haqidagi taxminga asoslanadi. Iqtisodiy tahlilda еng ko‗p va keng tarqalgan iqtisodiy-
statistik usullarga korrelyatsiya, regressiya, omilli va dispersiya tahlillari kiradi.
Regressiya va korrelyatsiya tahlilidan foydalanilganida qandaydir ko‗rsatkichni bir
yoki bir guruh boshqa ko‗rsatkichlardan bog‗liqligini belgilovchi formulalar tuziladi.
Dispersiya tahlili turli, bir vaqtning o‗zida o‗zgaruvchi omillarni kuzatish natijalarini
tahlil qilish usulidir. Omilli tahlil usuli ko‗p o‗zgaruvchilar o‗rtasidagi korrelyatsiyani
ular o‗rtasidagi sababli bog‗lanishlarni xarakterini aniqlash va sababli omillarni
taqsimoti haqida xulosa qilishda foydalaniladi.
