O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta`lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

Download 2,88 Mb. Pdf ko'rish
bet	70/105
Sana	21.12.2023
Hajmi	2,88 Mb.
	#126082

1 ... 66 67 68 69 70 71 72 73 ... 105

Bog'liq
Ekonometrika Kaf 15.Iqtisodiy sistemologiya 10ta

Dispersiya tahlili
Dispersiya tahlili turli, bir vaqtning o‗zida o‗zgaruvchi omillarni kuzatish
natijalarini tahlil qilish usulidir. Odatda еng ahamiyatli omillar tanlab olinadi va
ularning ta‘siri baholanadi. Kuzatishlar natijasi, kuzatishlarni o‗tkazish sharoitlari va
boshqa ba‘zi bir tasodifiy ta‘sirlar natijasida o‗zgarishi mumkin. Kuzatishlar sharoiti
ta‘siri normal taqsimot qonuniga bo‗ysunuvchi qandaydir tasodifiy miqdor
ko‗rinishida ifodalanadi.
Matematik statistikada tasodifiy qiymatlar odatda katta miqdordagi mustaqil-
bog‗lanmagan qo‗shiluvchilar yig‗indisi deb qaraladi, ularning har biri umumiy yig‗indiga
qaraganida kichik o‗lchamda bo‗ladi va bu tasodifiiy qiymatning taqsimot qonuni normal
taqsimot qonunidan kam farq qiladi deb taxmin qilish mumkin. Bu taxmin dispersiya
tahlilining asosi bo‗lib xizmat qiladi.
Dispersiya tahlili usuli ko‗pincha turli tadbirlarning ta‘sirini baholashda
qo‗llaniladi, bunda ularning samarasini to‗g‗ridan-to‗g‗ri miqdoriy baholash imkoniyati
bir muncha qiyin kechadi. Dispersiya tahlili yangi texnikani o‗zlashtirishning iqtisodiy
samarasini, ayniqsa natijalarni qat‘iy miqdoriy o‗lchash imkoniyati bo‗lmagan
yangiliklarni kiritishda faol qo‗llanilishi mumkin (ishlab chiqarishni yangicha tashkil
qilish yoki tayyorlashda, mehnatni tashkil qilish, yangi buxgalteriya hisobini joriy еtish va
boshqalarda). Ushbu va shunga o‗xshash xarakterli tadbirlarning iqtisodiy samarasini
aniqlash ko‗pincha chamalab aniqlanadi va katta xatoliklarga olib keladi.

110
Shunday qilib, dispersiya tahlilining xususiyati ahamiyatli omilni (omillarni)
bog‗lanishi kuzatishlar o‗rtasidagi farqlarga bir vaqtning o‗zida natijaga normal
taqsimot qonuniga bo‗ysunuvchi qandaydir tasodifiy miqdorlarni aniqlashdan iborat.
Bozor iqtisodiyoti sharoitida xo‗jalik faoliyatini tahlilida dispersiya tahlilidan
foydalanishning imkoniyatlari juda ham kengdir.

Download 2,88 Mb.

1 ... 66 67 68 69 70 71 72 73 ... 105

Download 2,88 Mb.

Pdf ko'rish