22
Mexaniq xossalariga: metallni mustaxkamligi,
qattiqligi, egiluvchanligi,
silliqligi va boshqalar kiradi.
Texnologik xossalariga: quyiluvchanligi, kesiluvchanligi payvandlanishligi,
bolg`alanuvchanlik, toblanuvchanlik, oquvchanligi va boshqalar.
Metallarni rangi shaffof bo’lmaydi, har bir metall o’ziga xos yaltiroqlikka va
rangga ega. Mis-qizil, rux-kulrang, temir-kumushsimon va hakazo.
Solishtirma og`irligi - moddani xajmi birligiga to’g`ri
keladigan metallarni
miqdori quyidagicha aniqlanadi
3
cм
г
V
P
Hamma metallarni solishtirma og`irligi D. I. Mendeleev davriy sistemasida
berilgan.
Erish temperaturasi
. Metallni batamom suyuq holga o’tadigan temperaturasi
erish temperaturasi deb ataladi.
Issiqlik o’tkazuvchanlik. Metallarni qizdirganda yoki sovutganda o’zidan
issiqlikni qanchalik tezlik bilan o’tkazishiga
aytiladi.
Issiqlik o’tkazuvchanligini
taqqoslash uchun shartli
belgilardan
foydalaniladi. Metallarni issiqlik o’tkazuvchanligi koeffitsient bilan belgilanadi.
Misol mis 0.9, alyuminiy 0.5, temir 0.15, simob 0.02 va hokazo.
Issiqlikni o’zidan yomon o’tkazadigan metallni to’la qizishi uchun, uzoq
vaqt qizdirilishini talab etadi. Bunday metallarni tez sovutilganda
yorilib ketishi
mumkin. Metallarni termik ishlaganda ana shu xususiyatini hisobga olish zarur.
Amaliyotda radiatorlar va elektr asboblarining detallari issiqlikni yaxshi
o’tkazadigan metallardan tayyorlanadi.
Issiqlikdan kengayish. Ma`lumki issiqlikdan metallarni xajmi va o’lchamlari
o’zgaradi. Shuning uchun mashina va mexanizmlar
tayyorlanayotganda ularning
detallarini issiqdan kengayishini hisobga olish zarur. Misol: mashina va
traktorlarni dvigatellarini klapanlari, ko’prik fermalari, relslar va hokazolar.
