Texnologiyalarning asosiy komponentlarini qiyoslash

Madomiki, axborot texnologiyasini amalga oshirishdagi texnik vositalarning asosiy qismini 
komp‘yuter texnikasi tashkil etar ekan, bu o‗rinda axborot texnologiyasi, tushuniladi.
Avtomatlashtirilgan axborot tizimi ta‘minlovchi va funktsional qismlarga ega.
Ta‘minlovchi qism axborot, texnik, matematik, dasturiy, tashkiliy, huquqiy va lingvinistik 
ta‘minotdan iborat bo‗ladi. 
Avtomatlashtirilgan axborot tizimiga quyidagilar kiradi: odam (xodim), texnik vositalar va 
dasturiy ta‘minot. Ular birgalikda boshqaruv usullari uchun ma‘lumotlarni qayta ishlaydi. (7.3-rasm).
 
Insonning kundalik mehnat faoliyati tashqi muxit to‗g‗risidagi axborotlarni qabul qilish va 
to‗plash, turli masalalarni echish uchun zarur bo‗lgan ma‘lumotlarni aniqlash, qayta ishlash kabi 
amallarni bajarish bilan bog‗liq bo‗ladi. SHu sababli, ham yuqoridagi amallar majmuasi, ularni tadbiq 
etish usullarini vositalari axborot tizimlarini (AT) yaratish uchun asos bo‗lib xizmat qiladi. 
Axborot texnologiyalarining asosiy maqsadi foydalanuvchilarni tegishli sohaga taaluqli bo‗lgan 
axborot bilan ta‘minlashiga qaratilgan. EHMlar yaratilishi natijasida avtomatlashtirilgan axborot 
tizimlarini (AAT) hosil qilish imkoniyatlari paydo bo‗ldi. 
Zamonaviy axborot texnologiyalari – shaxsiy komp‘yuterlar va telekommunikatsiya 
vositalaridan foydalangan holda foydalanuvchi ishining do‗stona interfeysli, axborot texnologiyasidir. 
Avtomatlashtirilgan axborot texnologiyalarini funktsional tashkil qilinishi. 
Zamonaviy axborot texnologiyalarining uch asosiy tamoyili: 

komp‘yuterli interaktiv (muloqotli) ish rejimi; 

boshqa dasturli mahsulotlar bilan integratsiyalashlik (tutashish), o‗zaro aloqa: 

ham ma‘lumotlar, ham vazifaning qo‗yilishi jihatidan o‗zgarishlar jarayonlarining 
moslashuvchanligi. 
Bugungi kunda ta‘minlovchi ZAT va funktsioanl ZAT haqida gapirish mumkin. Ta‘minlovchi 
ZAT turli vazifalarni hal qilish uchun xilma-xil predmetli sohalarda asboblar majmui sifatida 
foydalanilishi mumkin bo‗lgan axborotni qayta ishlash texnologiyasidir.Ta‘minlovchi turidagi axborot 
texnologiyalari vazifalarga yo‗naltirilgan sinflarga nisbatan tasnif qilinishi mumkin. Funktsional ZAT 
ta‘minlovchi ZATlarning shunday modifikatsiyasini o‗zida namoyon etadiki, unda predmetli 
texnologiyalardan birortasi realizatsiya qilinadi. Masalan, bank kredit bo‗limi xodimining EHMdan 
foydalaniladigan ishi qarz oluvchining kredit olish qobilyatni baholashning bank texnologiyalari 
yig‗indisi, kredit shartnoma va tezkor majburiyatlar, to‗lovlar grafik hisob-kitobi va biror - bir axborot 
Avtomatlashtirlgan 
axborot tizimi 
Odam
(xodim) 
Texnik 
vositalar 
Dasturiy 
ta‘minot 
Boshqaruv 
usullari 
Axborot 
ta‘minoti 
Amaliy das. 
ta‘minot 
Tizimli das. 
ta‘minot 
Boshqaruv 
modeli 
Ta‘minlovchi qism 
Texnik ta‘minot Axborot ta‘minoti 
Matematik ta‘minot Tashkiliy ta‘minot 
Lingvistik ta‘minot Uslubiy ta‘minot 
Dasturiy ta‘minot Huquqiy ta‘minot 
Ergonomik ta‘minot
Funksional
qism 

texnologiyalarida amalga oshirilgan boshqa texnologiyalarni shakllantirishni albatta ko‗zda tutadi: 
matnli protsessordagi MBBT va hokazo. Predmetli texnologiya va axborot texnologiyalari bir-biriga 
ta‘sir etadi. Masalan, plastik kartochkalarning moliyaviy axborot tashuvchiligi predmetli 
texnologiyalarni tubdan o‗zgartiradi, bu tashuvchisiz mavjud bo‗lmagan imkoniyatlarni beradi. Misol 
tariqasida kartoteka bilan ishlash bank texnologiyasini keltirish mumkin, u moliyaviy nazorat motivlari 
bo‗yicha shaxsiy hisob raqamining yopilishi tufayli qayta ishlashga tushgan va bajarilmagan 
xujjatlarni o‗z ichiga oladi. Bu holda avval hisob raqami yoziladi, so‗ngra, agar axborot texnologiyasi 
qo‗llansa, bu yozuv kartoteka raqami bilan shunday belgilanadiki, hisob raqamidagi qoldiqni 
kamaytiruvchi barcha boshqa xujjatlar ushbu kartotekaga tushishi kerak. Axborot texnologiyalari 
komp‘yuterda saqlanuvchi ma‘lumotlar ustida turli murakkablik darajasidagi operatsiyalar, amallar, 
bosqichlarni bajarishning aniq reglamentli qoidalaridan tashkil topadi. Axborot texnologiyasining 
asosiy maqsadi – axborotni saqlash va uzatishni tashkil etish. Axborot tizimi axborotni qayta 
ishlashning axborot-komp‘yuter tizimini o‗zida ifodalaydi. 

Download 3,81 Mb.