1. 2. Betonning klassifikatsiyasi Hozirgi zamonda qurilishda betonning turli xillaridan foydalanilmoqda.
Beton turlarini qo’llangan materiallar xususiyatlari va belgilangan maqsadiga
qarab klassifikatsiyalash bo’yicha tartibga solish mumkin. Betonning ko’p
xususiyatlari uning zichligiga bog’liqdir, ya’ni beton zichligi sement toshining
zichligiga, to’ldiruvchilarning turi va beton tuzilishiga bog’liq.
Beton zichligi bo’yicha o’ta og’ir (2500 kg/m
3
va undan ortiq); og’ir (1800-
2000 kg/m
3
); engil (500-1800 kg/m
3
); o’ta engil (500 kg/m
3
dan kam) turlariga
bo’linadi. O’ta og’ir betonlar og’ir to’ldiruvchilardan – po’lat qipig’i va
qirindisidan (po’lat beton), temir rudadan (limonit va magnetit betonlar) yoki
baritdan (barit beton) tayyorlanadi.
Qurilishda asosan zichligi 2100-2500 kg/m
3
bo’lgan tog’ jinslaridan olingan
to’ldiruvchili (granit, ohaktosh, diabaz va b. ) oddiy og’ir betonlar qo’llaniladi.
1800-2000 kg/m
3
zichlikdagi betonlar 1600-1900 kg/m
3
zichlikka еga bo’lgan tog’
jinslari - shag’allardan tayyorlanadi.
Engil beton g’ovak to’ldiruvchilardan (keramzit, agloporit, ko’pchitilgan
shlak, pemza, tuf) olinadi. Engil betonlarning qo’llanilishi qurilish
konstruktsiyalari og’irligini kamaytiradi, qurilishni arzonlashtiradi, shuning uchun
ularni ishlab chiqarish tezkorlik bilan o’smoqda.
O’ta engil betonlarga g’ovakli betonlar kiradi, ularni bog’lovchi, mayda
yanchilgan qo’shimchalar va suv qo’shilgan qorishmani maxsus usulda ko’pchitib
olinadi (gazbeton, ko’piksimon beton) va yirik g’ovakli beton engil to’ldiruvchi
asosida tayyorlanadi. G’ovakli betonda to’ldiruvchi o’rnida sun’iy tayyorlangan
g’ovakdagi havo hisoblaniladi.
10
Bog’lovchi modda betonni xususiyatini aniqlaydigan asosiy tashkil еtuvchi
bo’lib, uning turlari bo’yicha betonlar farqlanadi, jumladan: sementli, silikatli,
gipsli, ishqor shlakli, betonpolimerli, polimertsementli betonlar va maxsus
betonlar.
S
